THE ROSARY OF JOHN DASTIN (Johannis Daustenii Angli ROSARIUM) latin

In the beginning of the book in its original form we also find the foreword that gives some details about the Dastin piece. Köhler writes: "The Rosary of John Dastin, although found in the third tome of the famous Theatrum Chemicum (my note: 1602 Tom. III page 725 - 782 and later also in the Biblioteca Chemica Curiosa Mangeti, Geneva 1702; Tom II, p. 119 - 133), but without the real author's name, is seen to be full of errors and lacunae, but seems a book worthy (of re-edition), as it has been published in such a flawed way, and it also seems to be a text not so easily understood in places. The copy I use (for this new edition) is a manuscript from the collection of Esq. Jacob Mosan, that I carefully compared with the Strassburg ed. (T. Chemicum), and I hope I have thus restored the text to its legitimate form". So far Köhler.

Now to the Leyden edition from 1599. From that book the version in the Theatrum Chemicum was taken, OMITTING the forward of its editor and publisher Balbian (although including his name), who states in his foreword that he is presenting 7 anonymous alchemical tracts to the public and talks about an old manuscript (?) and that it was badly written by an uneducated and gross person and so full of faults that it took Balbian ever so long to get himself disentangled from the lies therein. The fifth tract therein is the Rosary ascribed to John Dastin, but which Balbian ascribes to a certain philosopher Toletanus. The book in question has been digitized from a copy at the Complutense university in Madrid: (Balbian, Tractatus septem, Leyden 1599) 

The book is also mentioned in Ferguson p. 287 top of page, again with a philosopher Toletanus as the author, following Balbian. But apparently Ferguson is not aware that this is the same text, as in of the Dastin piece. Now some of the assertions of Balbian are quickly disproved, when the two texts are put side to side. In fact, Balbian only "corrected" some parts of the Latin text, that weren't to his liking. How much service he rendered to the text at all, is difficult to ascertain without access to some older manuscripts, namely:

Mellon MS 28 YALE UNIVERSITY
BEINECKE RARE BOOK AND MANUSCRIPT LIBRARY

Wellcome library MS.616/7

Now, to come back to the Geismaria edition, Sebald Köhler only knew the text from the Theatrum Chemicum, which did not inlude Balbian's foreword, talking about his Latin manuscript. And more questions arise: Neither the Leyden edition, nor its reprint carry the verses of Köhler's edition, neither do the two texts agree in a way, that corroborates Köhler's remarks. If no other copies existed, one would be led to think that Köhler composed the verses missing in the Leyden edition himself. But this appears not to be the case, as the German manuscript Codex Palat. germ. 467 comes into play here. This manuscript is an interesting collection of famous alchemical tracts that have been translated into the German of that time (1550). 

Having by now transcribed all of that manuscript, I can say the following concerning only the Dastin piece of that manuscript: It is quite obvious that the scribe copied it from an older German manuscript. In many places it's clear from the way he set the words/ text, that he did not understand what he was reading, because either the copy was not in good state of conservation or because the German was unclear to him or too antiquated. Sometimes he corrected the spelling, at other times he didn't. To find the word "untz" for "until" and other obsolete wordings indicates a German of the 15th century or earlier. (although this is an argument for a specialist) But what is interesting: The "verses" are there, though in a more simple fashion and they appear to have been nothing more in the German manuscript which the scribe copied around 1550, than remarks in the margin, as are found often in older prints or manuscripts, which might be described as "Nota Bene" remarks. They appear to have been in the vernacular, as far as I can tell, but one cannot be sure about that.

 In any case the verses found in the Latin Geismaria edition have only very little to do with the marginal notes that once accompanied the manuscripts close to the period of the original author, as it's also obvious that someone (perhaps not Köhler, but the person who was responsible for the older manuscript that he the text copied from) did embellish and add some paraphrase or additional material to the Latin text as it now stands. Namely in those segments of text, which are missing in the German manuscript and do so clearly not due to oversight.

One should also say that the text of the Dastin piece in the German manuscript is in places heavily corrupted, so that it's difficult to make sense of it. Then it has be stressed that in the German manuscript the name John Dastin is not mentioned, nor is his "Visio" added at the end of the tract, just like in the Leyden edition, that does not carry the "Visio" either. In the German manuscript the last chapters (after chapt. 20) also differ considerably from the Geismaria edition and in the place of the "Visio" an unknown tract has been added. Also division into chapters is likely the idea of the 1647 edition's editor. Leyden has no divisions at all, whereas the G. manuscript has some headings without numbering them.

That some passages of this text are found in the 2nd part of ARTEFIIS ARABIS PHILOSOPHUS. Liber secretus, nec non Saturni Trismegisti, sive Fratris Heliae de Assisio Libellus, Francofurti, apud Jennisium, Anno 1685, is strange.

This book by the said Frater Helias is a little reminscent of the great Frankfurt ROSARY by Anonymus in that it contains some poorly executed woodcuts describing the various stages of the Great Work. There seems to be some manuscript evidence for that version, but it's not clear how the two are related to each other. (some of them may be quotes from older alchemical works)

Now to end with, here is what Ferguson writes about Dastin:

Of this writer nothing is known with certainty. His name appears as Dastin, Dastyn, Dastyne, Daustein, Dausten, Daustin, and while most writers, probably copying one another, place him early in the 14th century - 1311, 1315, 1320 are dates which have been assigned to him and his works, and call him a contemporary of Cremer and Lully - Ritson puts him at the beginning of the 16th century. Ashmole was of opinion that his work was "turned into English verse by some later philosopher; for in his days we meet with no such refined English." But he proposes no date either for the original or for the paraphrase.

Borel quotes a letter said to have been addressed by him to Pope John XXII., but some sifting and criticism would be required before such a document could be accepted as evidence on a question of date like the present. If genuine it would suit the earlier period above mentionend. Borel, further, calls him Cardinal St. Adrianus, but that statement seems to be due to his having confused Dausten with the person to whom he wrote a dedication prefixed to one of his tracts. Lenglet Dufresnoy, however, goes further, and says that after examining the list of cardinals he could not find this one among them.

Others term him a monk who reduced himself to poverty by his search for transmutation, while Bale and Tanner and Pits declare him to have been the very foremost alchemist of his time - Tanner says: " Alchemisticae artis aetate sua primus, et in Anglia magister unicus" - in which case Ashmole thinks that "if he were master of so much learning as they confess him to be, and his poverty were not voluntary, he might have advanced himself to riches when he pleased."

Several works appear under his name in the notices given by Pits and Borel, and a list of his manuscripts, with the places where they are preserved is given by Tanner.

Maier's statement that Dausten "left behind him a considerable Chemicall tract, which Janus Lacinius hath put in his Collections, " could not be checked by Ashmole, as he had not been able to see Lacinius' Pretiosa Margarita Novella, which he supposed might be the book meant, nor could he say which of Daustin's writings were printed there. The name of Dausten does not occur in that collection, and it is not easy to identify any writing by him, which besides, might possibly have been taken from a manuscript.


Johannis Daustenii Angli ROSARIUM, secretissimum Philosophorum arcanum comprehendens.

Geismariae, Typis SALOMONIS Schadewitz
sumptibus SEBALDI Köhlers

M.DC.XLVII.


{} probable addition or imbellishment of the Geismaria edition or an earlier editor.
(()) original brackets in the Geismaria edition
L. important variant in the 1599 Leyden edition
G. important variant of the German manuscript
[ -] missing [ +] addition

FINAL REVIEW  Chapter I - XI

 

 

 

[03]

 

INCIPIT ROSARIUM Arcanum Philosophorum secretissimum comprehendens, Authore Johanne Daustenio Anglo Philosopho expertissimo.

 

[Leyden: ROSARIUM PHILOSOPHORUM EX COMPILATIONE OMNIUM PHILOSOPHICORUM LIBRORUM per Toletanum philosophum maximum]

 

{Prologus}

 

Desiderabile desiderium & impretiabile pretium hoc compositum fuisse supponitur ex libris antiquorum. Nos autem hoc in summa una breviter adunabimus omnia, ut tibi, charissime, chimicae veritatis excellentissimum simul & certissimum sufficienter pateat arcanum. Quam quidem summam vocitamus Rosarium, eo quod ex antiquorum libris tanquam rosas a spinis tibi ipsam avulsimus. Et quia nocet veritati quicquid contrariatur veritati vel rationi, ideo sententiis veritati per omnia convenientibus, claro sermone, recto [04] ordine, & de verbo ad verbum cum omnibus suis causis sufficientibus succincte trademus, quicquid ex ipsorum libris reperimus necessarium ad operis complementum, nihil penitus superfluum, nullumque additamentum ad totum magisterium ponentes. Placeat ergo Domino nostro Iesu Christo nobis inmittere spiritum intelligentiae suae.

 

[Leyden page 33: Desiderabile desiderium impretiabile pretium, a cunctis Philosophis positum, quod non deponitur nec male propositum fuisse supponitur ex libris antiquorum hic in summa una breviter adunabimus, ut tibi, charissime, sufficienter pateat veritatis argumentum, tam excellentissimae partis philosophiae esse probatissimum. Atque hanc quidem summam vocitamus Rosarium, eo quod ex philosophorum libris tamquam rosas a spinis evulsimus tibi ipsum, in quo quidem claro sermone rectoque ordine, ac de verbo ad verbum, cum omnibus suis causis sufficientibus succinctum trademus, quicquid ex illorum libris reperimus necessarium ad operis complementum. Et quia nocet veritati quicquid contrariatur rationi, ideo sententiis veritatis per omnia utentes nihil ponemus in eo superfluum, nihilque diminutum ad totum magisterium. Placeat Domino nostro Iesu Christo nobis inmittere spiritum suae intelligentiae.]

 

Universa / bonitatis Domini [L. divinae bonitatis] opera circulata sunt & perfecta, ad ipsum a quo prodierunt, sphaerice rotata. Ab initio namque suae creationis, [L. + primordium] naturam cunctis praeponens, [L. Deus] quatuor fecit corpora simplicia, ex quibus postea constituit corpora quaeque mixta. Mixtorum autem quaedam fecit intellectiva, quaedam sensitiva, quaedam vegetabilia, / & quaedam mineralia. Intellectiva quidem cuncta ex raritate elementorum creavit {ad similitudinem sui ipsius}. [L. quaedam tantum intellectiva, quaedam tantum ex raritate elementorum creavit] Ad ipsum ideo inquietum est cor nostrum, donec veniamus [L. redeamus] ad ipsum. Nam omnium elementorum raritas ascendit ad ignem, qui est iuxta [L. super] stellas: Ideo nos ab ista creati merito tendimus sursum ad Deum, tanquam ad / principium nostrum primum [L. unum principium.]

 

[05] Sensitiva vero cuncta / & quaeque [L. nec non] vegetabilia / & mineralia [L.-] ex spissitudine elementorum composita in species distinxit [L. distinguuntur] diversas, quae omnia, cum dissolvuntur per mortem, non immerito revertuntur ad terram & aquam, veluti ad suam [G. + primam] materiam [L. -] / et matrem. [L. and G. +] Nam spissitudo elementorum omnium naturaliter tendit deorsum ad suum centrum, id est terram, / tanquam omnium terrea natura constantium matrem. [L. -]

 

/ Tertius [L. Omnium tamen natura constantium certus] est terminus magnitudinis & augmenti, ut  in sua specie augmentet [L. -ent] / unumquodque [L. -] suum simile. Et eorum quaedam ex partibus sunt dissimilibus, ut [L. + a] carne, sanguine, ossibus, / venis, nervis & similibus, ut homo. Quaedam ex ligno, [L. -] corticibus, [L. cortice &] foliis / & his similibus, ut arbor. [L. -] Quaedam vero ex partibus sunt [L. con-] similibus, ut ea quae per totum sunt unius essentiae, sicut est videre in metallis. Quae autem sunt ex partibus dissimilibus, in se suum possident semen, unde [L. + terra infixa] multiplicantur & crescunt, ut videtur in / omnibus animatis & arbustis [L. arbustis et herbis.] Quae vero ex partibus constant consimilibus, non multiplicantur, nisi ad suam primam reducantur materiam.

 

Quare dicit [06] philosophus [L. + Aristoteles]: Sciant artifices alchemiae species metallorum transmutari non posse, nisi forte in primam reducantur materiam, & tunc quidem transmutantur, & in aliud quam prius erant, [L. + bene] convertuntur. [L. + Nota rationem quare oporteat fieri corporis resolutionem in primam materiam scilicet argentum vivum.] Et illud ideo, quia corruptio unius est generatio alterius, tam [L. + quidem] in artificialibus, quam in naturalibus. Ars enim imitatur naturam & in quibusdam corrigit & superat eam, sicut / mutatur [L. & iuvatur] natura infirma medicorum industria. Nam natura non construit domum, nec conficit electuarium, quoniam de se [L. + ipsa] non habet motum ad hoc faciendum. 

 

Sic etiam Lapis noster, quamvis in se tincturam naturaliter contineat, ((nam in terra perfecte creatus est*)) tamen per se non habet motum, ut fiat Elixir / perfecte [L. -] completum, nisi moveatur per artem. Aliquando [L. alia] ergo ars perficit quae natura non potest [L. + sola per se] operari; ars [L. alia] vero imitatur / naturam, & naturalia [L. -, &] perficit, in quantum apta nata sunt perfici per naturam, & ideo succurrendum est [L. + naturae] per artem / quia quaedam omittuntur per naturam [L: in eo quod per naturam omittitur, quia non est differentia ...]  *identical brackets found in Geismaria and Leyden edit.

 

Nec est differentia inter naturam & artem, nisi quod ars agit exterius, natura vero interius [07] / operatur [L. -]. Ars enim tanquam organum / naturae [L. -] administrat motum, / ipsa quidem [L. natura autem ipsa] per se agit, quando ad suam vertitur [L. nititur] perfectionem. Omne ergo corpus, aut est elementum, aut ex elementis compositum, sed omnis compositionis generatio ex quatuor elementis / consistit simplicibus [L. simplicibus habet consistere.] Quare oportet necessario, ut lapis noster / deductus sit [L. reductus] ad primam originem sui Sulphuris, / & Mercurius [L. -ii,] dividatur in elementa, - alias depurari non potest, nec coniungi, quia partes eius minimae non possunt ingredi in minimis partibus corporis; divisus autem depuratur & iterum coniungitur, & Elixir quod quaerimus operatur. 

 

Nam experimentum destruit formam eius specificam, / novam introducens speciem. [L. -] Verum post [L: ante] elementorum divisionem non videtur ex eis quicquam, nec tangitur nisi terra & aqua, quia aer & ignis nusquam videntur, nec virtutes eorum sciuntur nisi in [L. + dictis] prioribus elementis; rara quippe sunt omnino & simplicia, quare ab oculis corporis [L. -] videri [L. + corporeis] penitus non possunt. De illis ergo non cures, quoniam sufficit tibi reducere lapidem ad / simplicem puritatem [L. simplex puritatis.]

 

 

[08] CAPUT II  (Leyden p. 36, l. 12)

 

Elementa autem sunt quatuor, [L. + modi item quatuor] & humores quatuor: Sanguis, cholera, phlegma & melancholia; & modi sunt / quatuor: [L. -] Humidus, calidus, frigidus & siccus [L. Calidum, frigidum, humidum & siccum.] Elementa sunt: Ignis, aer, aqua, terra, quorum / duo sunt amica, & duo inimica, [L. -] duo activa & duo passiva. / Ignis & aer sunt amica, ut et aqua & terra; ignis & aqua sunt inimica, ut et aer & terra. [L. -] Ignis & aer sunt activa, aqua & terra sunt passiva; duo ascendunt & duo descendunt, unum est in medio, & alterum sub [L. ab] altero, & illud ideo, quia / cum [L. -] contrarium remotum / sit [L. -] a suo contrario, non coadunantur nisi per medium. Caliditas contrariatur frigido & humiditas sicco; quare liquet quod neutrum eorum coadunatur alteri nisi per medium. 

 

Igitur quod non est contrarium per se ipsum, est adunativum. Sicut calida pars siccae coadunatur quoniam in nullo contrariantur, ideo ex illis coadunatur / elementum ignis. Sic calidum & humidum non contrariantur invicem, [L. - by oversight] quare ex illis resultat elementum aeris. [09] Nec contrariantur insimul frigidum & siccum, ex quibus generatur elementum terrae; nec etiam frigidum & humidum, ex quibus congregatur elementum aquae. 

 

Sic calidum & frigidum non coadunantur nisi per medium, videlicet per siccum & humidum, quoniam per se nolunt simul stare, cum unum obtundat reliquum propter suam contrarietatem, ideoque / simul stabunt per humidum & siccum, cum unum sustineat reliquum. Verum [L. -] calidum & frigidum congregant & disgregant unigenea / & non heterogenea, [L. -] dissolvendo & coagulando, sed humidum & siccum aggregantur & disgregantur constringendo & humectando. 

 

Simplex ergo generatio & simul permutatio est elementorum operatio. / Liquet ergo manifeste res universas per calidum & frigidum insimul generari, & similiter permutari. [L. -] Nam gignunt calidum & frigidum vincentia materiam. Cum vero vincuntur agentia, liquet quoniam secundum partem violentia / indigne fit [L. + & indigestio fit, + quare liquet res universas variabiles per calidum & frigidum, (&) simpliciter generari & naturaliter permutari.] / Ex quolibet tamen non fit quodlibet, sed determinatum fit ex determinato [L. Verum ex quolibet determinato fit suum determinatum], [10] quia non est generatio congrua nisi ex convenientibus in natura. [Leyd. inserts from chapt. 3: "homo quippe generat hominem etc., whereas G. has what follows below]

 

 

CAPUT III  (Leyden, Page 37, l. 22)

 

/ In dubium ergo revocatur, quid sit de quo philosophi loquuntur, cum nullus illorum illud exprimat [L. In dubium igitur revocatur de lapide qui dicitur philosophorum, quis sit vel qualis, cum numquam ab aliquo philosophorum nominetur aperte.] In hoc ergo diversi diversa sanxerunt, cum tamen in uno solo consistat veritas; ipsum certe care servamus & omnia alia docemus evitare; nam patet per scripta Philosophorum rem unam esse, nec alienum quid sibi iungi debere, quia nihil convenit rei, nisi quod illi propinquius est ex sui natura; non enim proferunt res nisi sibi similia, nec fructificant nisi fructus suos. // Homo quippe generat hominem, & leo leonem, sic unumquodque generat suum simile. Mulus cum sit ex diversis generibus, nunquam recepit seipsum, nec generatum suis similibus parentibus; sic est de omnibus ex diverso genere procreatis. Ideo est necessarium, ut elementa sint unius generis, & non diversi, alias actionem & passionem non haberent ad invicem, cum unum non tangeret reliquum. [L. inserts this paragraph at the end of Chapt. 2] Ergo cum res ex uno genere sint, radices earum sunt unum.

 

[11] Diversitas ergo rerum causatur ex diversitate partium suarum: Cognosce ergo mundum ab immundo, quia nihil dat quod non habet. Mundum est unius essentiae vacuum alterationibus, immundum est diversum & ex contrariis partibus adunatum, facilis corruptionis susceptivum, - horum probatio in Sole patet & Saturno, quia Saturnus omnino corrumpitur, Sol vero minime, & / ideo omnes Planetae egent lumine illius. [L. -] 

 

Cognitio ergo contrarietatis corporum & suae creationis principium facile facit hoc magisterium, nam sordes adhaerent sordibus, cum sint de genere earundem, sed mundum vincit naturam immundi, non patiens commixtionis defectum. Non quaeras ergo in natura quod in ea non est; quoniam res non fiunt nisi secundum suam naturam, & maior corruptio est in re passiva quam in activa.

 

/ Et tinctura est in lapide, quemadmodum cor in homine. [L. -] Utere ergo nobiliori [L. -e] membro & simpliciori [L. -e], & sufficit tibi; membrum tamen cordis ex corpore est, sicut membrum cerebri ex capite, quia in corde est vis animae / irrationalis, sicut in cerebro vis [12] animae rationalis. [L. rationalis, rest of the phrase miss. prob. by error] / Sed [L. Horum tamen] quod minus habet de angulis, est nobiliori & simplici propinquius, sicut propinquior est simpliciori triangulus quam quadrangulus, quoniam terminos habet pauciores. 

 

/ Principium nostrum simplex non commixtum est rotundum, ergo est corpus simplum nullum habens angulum [L. Rotundum est corpus simplum nullum habens angulum.] Dimitte ergo commixtum [L. coniunctum] & utere simpliciori [L. -e], quia illud est genus generum & forma formarum, nam ipsum est prius & posterius in planetis, sicut Sol in stellis. 

 

Transferam igitur sermonem ad homogenea in natura, licet sint fortia; nam in habentibus symbolum facilis est transitus. Igitur cum quaesitum tuum sit de genere amborum mundi luminarium, oportet eligere in eo quod est homogeneum ipsorum. Et certe cum hoc genus approprietur / homini [L. lumini] multum, scimus / quod [L. quoniam] non perficietur opus nisi per ipsum. 

 

/ Quapropter sic describitur ab Aristotele ad Alexandrum [L. -] Decorantur regum diademata lapidibus pretiosis, quorum pulchritudine visus iuvatur, animus delectatur, dignitas ornatur, & eorum virtute aegritudines gravissimae a corporibus [13] expelluntur, sine quibus parum est efficax omnis medicina; quare iis utuntur medici in suis medicinis ad gravissimos morbos expellendos. Est autem Doctorum verissimum argumentum, quod melior lapis omnium lapidum melius valet ad expulsionem omnium infirmitatum. ((Nota hic de meliore lapide omnium lapidum, quod est aurum per intellectum.)) [L. no brackets]

 

Melior ergo lapis omnium lapidum est ille, qui magis est coctus, & igni proximus, qui plus sustinet ignem & tardius frangitur ab igne. Idcirco magis valent lapides pretiosi, ut rubinus [L. -i] & saphyrus [L. -i], quam lapides alii, quoniam generantur in loco calidiore, propinquius Soli & cum maiori calore. Et sic etiam in metallis magis valet aurum quam argentum, quia magis est coctum; & argentum magis quam cuprum vel aliud metallorum. Et sicut rubinus habet in se omnium lapidum pretiosorum effectum, sic habet & aurum in se virtutem omnium lapidum ductibilium; nam continet in se omne metallum, tingit ea & vivificat, / quoniam dat lumen suum sursum usque ad Saturnum & [14] deorsum usque ad Lunam, [L. -] cum sit nobilius omnium istorum, ergo aurum capias.

 

Verum Rubinus proportionaliter ab elementis est complexionatus, cum pro maiore parte sui sit ex substantia lucida, ut ex aqua clara, & coaguletur cum sicco & calore magno: ideo neque cuditur, ne ad alium statum reducitur, nisi ex toto destruatur, quoniam igni ex omni parte contrariatur. 

 

Aurum vero, cum sit ex substantia terrea mixta cum aqua per minima, est homogeneum igni ex una parte duarum extremitatum & coagulatur cum frigore post actionem caloris in / ipsum, [L. ipso, + ipsum] ideo cuditur, / funditur [L. -], & in igne melioratur; est enim proportionatum meliori complexione, aequali, nobiliori / & durabiliori [L. -] compositione prae omnibus aliis lapidibus pretiosis.

 

Post illud immmediate est argentum, ergo sume et argentum pro lapide. Defectus autem aliorum corporum est, quod in eis est caliditas / aucta [L. addita] aut frigiditas diminuta, - sicut deficit frigiditas cupro & ferro, caliditas autem plumbo & stanno. / Et natura eorum non potest fieri aurum nisi prius fuerit argentum, eo quod [15] nihil transire potest de primo ad tertium nisi per secundum. [L. -] 

 

Aurum ergo & argentum iuste & aequaliter sunt composita, & vere sunt temperata prae omnibus aliis lapidibus qui sub coelo sunt, ad speciem nostri lapidis / pretiosissimi [L. -] pertinentia. Et certe aurum est Dominus lapidum, nobilius corporum, rex & caput optimum eorum, - non enim corrumpitur ab aere, nec ab aqua, nec a terra, nec ignis minuit ipsum, immo ignis / id [L. eum] humectat, decorat & rectificat, & res comburentes illud non comburunt, nec corrumpentes corrumpunt, eo quod eius commixtio est temperata, & natura directa in aequali caliditate & frigiditate, humiditate & siccitate, nec in eo / quidpiam [L. quicquam] superfluum est, nec diminutum. 

 

Nulli ergo lapides quamvis / cariores videantur auro, magis valent quam aurum, [L. quantumvis magno vendantur auro praevalent, tametsi auro] cariores quidem sunt, non quia pretium auri excedunt, sed quia rariores & pauciores inveniuntur. // De omnibus ergo rebus scibilibus magis valet aurum, quoniam est fermentum [16] Elixiris, sine quo nequaquam peragitur; laetificat animam, conservat iuventutem, renovat senectutem, & omnem corporis depellit aegritudinem. Est enim sicut fermentum pastae, & coagulum lacti in caseum, & sicut muscus in aromatibus bonis. [L.: Nota igitur intime quod non est lapis melior quam Sol, & quod opus absque Sole nullo modo peragitur, quia est fermentum Elixirii. De omnibus ergo rebus huius seculi magis valet aurum (repitition) .. fermentum El. .. rest like in Geismaria]

 

Merito ergo aurum circumdat partem superiorem Solarem, argentum vero inferiorem Lunarem, - unde nisi Solem & Lunam viderem, pro certo dicerem quod magisterium non esset verum, sed quia Solem & Lunam video, certissime scio quod magisterium est verum.

 

Quaelibet namque res augmentat suum simile, & ista omnia sunt homogenea / vegetabilium [L. -] in natura, quare oportet ipsorum augmentum esse sicut est vegetabilium [L. + in natura.] Porro Sol est tinctura rubedinis, quae transformat omne corpus, Luna vero, cum sit domina humiditatis, est tinctura albedinis. 

 

Cum Sole tamen commiscentur spiritus & figuntur per ipsum ingenio maximo, quod non pervenit ad artificem durae cervicis. Spiritus namque in naturam suam conversus moritur & / mortuus [L. mortuo similis] videtur, - inde postea inspiratus vivit, crescit & multiplicatur ut [17] res ceterae. / Idcirco nisi Sol purissimus, & Mercurius conversus mortuus fuerit, ipse solus manet, - si autem mortuus fuerit, multum fructum adfert [missing in L., instead inserts the complete gospel test: Ideo nisi granum ... fructum adfert] & unde videbatur perdidisse quod erat, inde incipit apparere quod non erat. Qui ergo illius destructionem ignorat, constructionem eius ex actu naturae necesse habet ignorare. Calcinatur tamen & solvitur labore maximo absque utilitate. 

 

/ Corporibus ergo aliis non indiges, [L. Igitur quare alliis corporibus uteris?] cum possis habere in istis, quod est maioris temperantiae & minoris faecis. Si autem indigueris usu eorum, oportet primo ut convertantur in speciem / perfectorum [L. aliorum praedictorum], & tunc demum incipere operationem in eis. Possibile tamen est quod / operetur quis in eis, [L. operentur cum eis] cum in omnibus corporibus insit scientia , sed non erunt / ita [L. -] bona sicut praedicta, quia in maiori opere non unius perfectionis sunt omnia corpora diminuta, cum non ingrediantur / illud [L. opus], donec in compositionis subtilitate fuerint sicut corpora perfecta.

 

Album tamen & rubeum ex una radice, nullo alterius generis corpore interveniente, pullulant: Nam Luna in argenti [18] opere ipsum candidum, quod de purissimi Solis materia formatur, nihil tum ipsius coloris retinens designat. Ipse tamen Sol, absente argento vivo, privatur effecto quia ex materia & forma tantum fit [L. + omnium] generatio vera. Totum ergo beneficium istius artis / est in Mercurio & Sole, et Mercurio & Luna, [L. in Sole & Luna existit] - sed indiges quod circa eorum solutionem labores, redigens ea ad suam primam materiam. 

 

 

CAPUT IV  [L. page 42, l. 18]

 

Prima autem materia metallorum est argentum vivum, quia cum liquantur, omnia convertuntur ad ipsum. Certum quippe est omnem rem esse ex eo, in quod resolvitur. Gelu resolvitur in aquam calore mediante, clarum est igitur aquam prius fuisse. Sic omnia / metalla [L. ductabilia] resolvi possunt in argentum vivum, ergo ipsa prius fuerunt argentum vivum. Haec igitur nota de resolutione corporum in argentum vivum.

 

/ Benedictus ergo Deus sublimium naturarum creator, [L. Benedictus ergo & sublimis naturae dominus] qui nobis dedit rationem destruendi & reducendi omnem rem ad [19] primam suam materiam [L. adds et naturam], puta corpora praeparata ad primam originem sui sulphuris & sui Mercurii, ut ex eis in paucis diebus faciamus super terram, quod natura est operata subtus terram in mille [L. + tantummodo] annis. 

 

Unde si aliud beneficium non haberemus ab argento vivo, nisi quod corpora reddit subtilia ad sui naturam, / deberet nobis hoc sufficere, [L. hoc ipsum satis nobis deberet sufficere] ipsum enim est amicabile & metallis placabile, & medium coniungens tincturas, quia in se recipit quod suae naturae est, alienum vero respuit, quia est uniformis substantiae, in omnibus suis partibus homogeneum. / Argentum etiam vivum [L. Ipsum quidem] est quod ignem superat, & ab eo non superatur, sed in eo amicabiliter quiescit, eo gaudens; propter enim bonam partium adhaerentiam in suae mixtionis fortitudine, / scilicet quando [L. si quo modo] partes ipsius inspissantur per ignem, ulterius non permittit se corrumpi, neque per ingressionem fumosae flammae se in fumum ulterius sinit elevari; quoniam / mortificationem [L. rarificationem] sui non patitur propter suam densitatem & adustionis carentiam.

 

Veridice ergo innuimus corpora ea maioris [20] esse perfectionis, quae plus argenti vivi continent, & quae minus, minoris. Et certe diminuitio in corporibus imperfectis est paucitas argenti vivi, & non recta inspissatio eiusdem, - quare complementum in illis erit argenti vivi multiplicatio, bona inspissatio & fixio permanens.

 

Studeas igitur, cum in opere fueris, Mercurium / solummodo [L. -] superare in commixtione, & si per illum solum perficere poteris, pretiosissimae perfectionis indagator eris, & et eius perfectionis summa laetaberis, quae naturae vincit opus; mundari enim intime poteri/t [L. -s] ad quod natura non pervenit, & sic per consequens opus ex eo poteri/t [L. -s] creari, quod omnem superabit naturam, quia non est differentia, utrum hoc fiat in organis naturalibus, an in artificialibus.

 

Ex eis ergo elicias secretum, medicinam nostram necessario ex iisdem esse assumendam, quae argento vivo maxime adhaerent in profundo eius, & ei per minima commiscentur ante illius fugam; argentum autem vivum argento vivo magis adhaeret, & eidem magis amicatur, post illud vero aurum & postea argentum. [21] 

 

Alia autem corpora non habent tantam conformitatem ad ipsum, quia minus de sua pura participant natura. Tum etiam nihil in eo demergitur nisi Sol. Idcirco est necessarium, quod haec medicina ex illis potissimum elici debeat, in quibus maxime consistit, - est autem tam in corporibus, quam in [L.+ ipso] argento vivo secundum naturam, cum unius sint reperta naturae. / Sed [L. -] in corporibus quidem difficilius, in argento autem vivo propinquius, non / autem [L. tamen] perfectius.

 

Cuiuscumque ergo generis sit Medicina, tam ex [L. in] corporibus, quam ex [L. in ipsius] argenti vivi substantia, lapidis praetiosi indagatur materia, & illud ideo quia non est transitus de extremo ad extremum nisi per medium: Extremum autem metallorum ex uno latere est argentum vivum, ex altero Elixir completum; medium autem istorum sunt [G. and L. + sex] corpora, quae se elongant ad malleum, quorum alia aliis magis sunt depurata, decocta & digesta; atque illa sunt propinquiora, / quod chimistas non credimus [L. ut te charissime credimus non] ignorare.

 

Non igitur aberres, quia nulla est tinctura vera, nisi ex aere nostro [L. + id est ex Lapide Philosophico]. / Et scias quod omne [L. Omne porre] aurum est aes, [22] sed non omne aes est aurum, quia de genere ad speciem non est consequentia. Sic omne aurum est sulphur rubeum, sed non omne sulphur est aurum, quia auro nihil inest de [L. ex] corruptione sulphuris. Lapis ergo noster secundum diversitatem suae operationis habet convertere argentum vivum in verissimum argentum, vel etiam in aurum purissimum, ut patebit in sequentibus.

 

[L. + Verum cum in opere fuerit dealbatum, operatur operatione sulphuris albi, mercurium coagulans in argentum purum, & si maiorem habuerit digestionem, erit sulphur optimum rubeum, Mercurium convertens in aurum obrisum.]

 

Hic ergo siste gradum, desinens [L. desistens] alium quaerere lapidem, stulteque tuam consumere pecuniam, & animo tristitiam inducere perpetuam, quia quae seminaveris, haec etiam metes, / quia non potest arbor mala fructus bonos facere [L. -], non ponas ergo in opere tuo muscas & scarabaeos, nec comedas de filio cuius mater est corrupta, sed frustum de pinguiori carne comede, quoniam stultitia est magna opus tuum facere de peiore, cum possit fieri de meliore.

 

/ Venerabili ergo utere natura [L. -], tenebrosorum nominum dimittens pluralitatem, quia huic rei diversa imponunt nomina, quoad diversos colores in opere apparentes. // Quando enim crudum est, [23] vocatur argentum vivum, aqua permanens, plumbum, sputum Lunae, stannum &c. Quando autem coctum, dicitur argentum, magnesia & sulphur album, cum vero fuerit rubeum, dicitur auripigmentum, corallus, aurum & fermentum; ista enim & similia imponuntur nomina propter naturae suae excellentiam. [L. -]

 

Quocumque tamen modo diversificentur eius nomina, semper est una sola natura, cui [L. + eadem et eadem, venerabili ergo utimini natura, quia natura non emendatur nisi in sua natura, ideo] non introduces rem alienam, nec pulverem, nec aquam, nec aliam rem. Constans etiam sit voluntas tua in opere, ne modo hoc, modo illud praesumas attentare; quia in rerum multitudine ars nostra non perficitur. Est enim lapis unus, materia una, vas unum, regimen unum, & una dispositio eiusdem, cui non addimus rem extraneam aliquam, nec minuimus, nisi quod in praeparatione superflua removemus, - non enim ingreditur illud quod non sit ortum ab eo, nec in eius parte, nec in toto, - si vero extraneum aliquid / sibi imponitur [L. ei apponitur], statim corrumpitur, nec fiet ex eo quod quaeritur.

 

 

[24]  CAPUT V  [Leyden pag. 46; l. 4] 

 

Est itaque Lapis noster unus, aqua videlicet permanens, munda, lucida, clara, caelestem habens colorem, verum nisi sit in illa aqua quod ipsam emendet, quod quaeritis, non fiet. [L. adds: Nota igitur quod ista aqua non possit emendari absque Sole], Solem sane honoramus, eo quod aqua nostra emendetur ab ipso, - nam absque Sole & eius umbra nullum tingens generatur venenum; [L. adds: id est argentum vivum praeparatum] qui vero sine his / tincturam efficere credit [L. venenum tingens facere nititur], procedit ad practicam sicut [L. &] asinus ad coronam [L. coenam]. Et illud ideo quia corpus non agit in corpus, nec spiritus in spiritum, eo quod forma non recipit impressionem a forma, nec materia a materia, nam simile non agit in suum simile, nec ab eo patitur, cum neutrum eorum sit dignius alio [L. altero;] nullum ergo eorum agit in alterum, quia par in parem non habet imperium.

 

Verumtamen corpus suscipit impressionem a spiritu, sicut & materia a forma, eo quod apta nata sunt ad invicem agere & pati. Corpus namque tingit, spiritus penetrat, - corpus tamen non tingit nisi tingatur, quia spissum / terrae [L. terreum] non ingreditur propter suam grossietiem [25], - verum tenue aereum est [L. + id] quod ingreditur, & tingit, & hoc est sulphur corporis extractum per spiritum.

 

Non ergo tingit aurum nisi seipsum, donec spiritus eius occultus extrahatur ex ventre eius, fiatque omnino spiritualis. Et aqua nostra viva est ignis, aurum comburens, mortificans, & confringens magis quam ignis elementalis, & quanto magis illi miscetur & teritur per ignem lenem, tanto magis diruitur, aquaque viva ignea attenuatur. Cum autem fuerit trita & unum quid facta, habet in se omnem tincturam, ignem patientem. 

 

Corpore ergo cum spiritu sic colorato, colorat, & omnem tincturam in se habet & donat, ideo qui è Sole & eius umbra, h.e. Luna, venenum tingens conficiunt, - nostrum lapidem perficiunt. Verumtamen nisi Lapis haberet tam ex substantia una, quam altera, non haber/et [L. -ent] actionem & passionem ad invicem, & unum non tingeret alterum. Nam lapis & lignum nullo modo inter se habent operationem, cum sint ex diversa materia, sic & in omnibus [L. + est] materia differentibus.

 

/ Quare liquet esse [L. Ideo est] [26] necessarium, ut agens et patiens in genere sint res una & eadem, in specie vero altera & diversa, secundum quod & mulier diversificatur a viro [ab homine L. + G.], - quia licet in uno genere & natura conveniant, tamen inter se habent [L.+ distinctionem &] operationem / differentem [L. distinctam,] ut convenit / inter materiam & formam [L. -], & inter agen/s [L. -tem] & patien/s [L. -tem.]

 

Materia namque patitur actionem, forma vero agit, assimilans sibi materiam. Ideo materia naturaliter appetit formam, sicut mulier appetit virum, & turpe pulchrum. Sic etiam spiritus / libens [L. lubens] amplectitur corpus, ut ad suam deveniat perfectionem. 

 

Cognosce ergo radices minerales, faciens ex eis opus tuum, quoniam non possumus Lapidem nostrum alio modo nominando exprimere, nec ipsum alio nomine nominare, sed per descriptionem suarum radicum / ex [L. à] parte nominamus ipsum.

 

/ Et illud ideo, quia [L. Merito ergo] Lapis noster a philosophis dicitur omnis res, quae [L. quia] habet in se & de se omnem rem necessariam ad sui perfectionem; omnibus nominatur nominibus, propter naturae suae excellentiam, & absconditam & diversam actionem, - ubique invenitur propter [27] elementorum participationem: Vilissimus est per putrefactionem, carissimus per virtutem, - niger, albus, citrinus, secundum colorum mutationem. Diversorum ergo suorum nominum postpone multitudinem, quia quocumque modo nominetur, semper tamen est una sola res & eadem. Philosophi certe non curant de nominibus, sed de nominum proprietatibus, eo quod per unum dant intelligere reliquum, non enim sermoni res, sed rei sermo est subiectus.

 

[L. + Nota intime de medicina quod rubea fieri non possit antequam alba fuerit,] medicina igitur nostra est una in essentia & in agendi modo similiter; est tamen necessarium ut illa eadem medicina sit alba antequam rubea fiat, quia non potest fieri rubea nisi primo fuerit alba, eo quod nemo potest transire de primo ad tertium nisi per secundum: Sic non est transitus de nigro ad citrinum nisi per album, quia citrinum ex multo albo & paucissimo nigro est compositum, ideoque nisi hanc medicinam primo dealbaveris, verum rubeum facere / non poteris [L. nequibis.] 

 

Non ergo diff/erunt [L. -ert] inter se materia alba & rubea in essentia ulla, sed in hoc quod medicina [28] rubea maiori indiget subtilatione & longiore digestione ac calore in igne in suo regimine, & illud ideo quia finis operationis / albi est principium operationis [L. - due to error] rubei; & quod completum est in un/o [L. -a], incipiendum est in ali/o [L. -a]. Nam totum magisterium uno modo incipitur & finitur. Opus tamen rubeum fermento indiget rubeo, sicut opus album albo.

 

 

CAPUT VI   [Leyden p. 48/49]

 

Nostri porro / operis [L. et G. lapidis] vas est unum, in quo totum completur magisterium, & est quaedam cucurbita / caeca non habens sectionem [L. & alembicum,] sive vas unum solum vitreum, spissum, undique clausum, [L.+ unius] cubiti longitudine, subtus & supra rotundum, sine poris, planum, / & amplum [L. -], cuius fundus sit parvae curvitatis [L. circuitatis cum] parietibus tamen planis & amplitudine capitis, ut sublimandum per illud ascendat liberius. Sic enim, cum necesse fuerit, ignis subtus & supra [L. + ut] melius / poterit [L. possit] accendi. 

 

De alia quidem materia non valet quam de vitro, nisi fortassis similis esset substantiae cum illo; - quia solum vitrum & vitro simile ((cum [L. cuius] corpus [29] sit lucidum, transparens, & poris carens))*, potens est spiritus fugaces tenere, ne exterminentur ab igne, & colores in opere apparentes ostendere, ne operator erret in regimine; alia vero vasa non, quia corpora habent opaca [L. + id est obscura] & porosa, per quae spiritus successive, id est parum & parum transiens in fumum evanesceret. / Et quia proprium est Mercurii per fumositatem ascendere, ideo claudatur spiraculum vasis [L. has instead: Proprium sane est fumorum spirituum ascendere & non descendere, ideo cucurbita spiritibus debilibus suis usque ad zonam subintret alembicum suum. Sit autem iunctura ingeniosa, bene conveniens ut nihil per illam possit incidere, claudatur etiam] fortiter & continue, ne quid per illud possit exire vel subintrare; quia si aer vel alienus humor intraverit, administrationem corrumpet, - si vero flos eius, id est fumus albus, egrediatur & fugiat, totum opus privatur effectu.   [* no brackets in L.]

 

Regimen autem nostri lapidis est unum, & est ipsum decoquere iugiter & continue in suo vase sine intermissione, donec finem consequaris optatum. Philosophi tamen multa posuerunt artificia ad artis suae venerationem / & occultationem & praesertim in [L. velut, continuationem, occultationem &] mundificationem, ne sordidum / & immundum quid introducant ut [L. quid introducatur, vel immundum, ut item] sunt commiscere, coquere, / sublimare, assare, terere, coagulare, [L. -] adaquare, putrefacere, dealbare, rubificare, - hic sunt nomina plurima quorum [30] {{unum}} tamen regimen est, quod est coquere tantum, & ideo non est aliud quam opus mulierum & ludus puerorum.

 

Contere ergo, coque, reitera, nec te tedeat pluries hoc reiterare, quia si scirent philosophi quod una decoctio & una contritio [L. + sibi] sufficerent, non toties sua dicta reiterarent, / quod ea de causa [L. ideo quidem ista] fecerunt [L. + & dixerunt] ut compositum teratur continue, & coquatur sine intermissione. 

 

Totum tamen regimen eius est in temperie ignis, quia diversitas regiminum suorum est a diversitate graduum ignis, / & ordo inter ignis quantitatis expertum demonstrat artificem. [L. -]  

 

Quoniam ignis in solutione semper erit lenis, in sublimatione mediocris, in coagulatione temperatus, in dealbatione continuus, in rubificatione fortis [L.+ & continuus.] Si vero in istis nescienter erraveris, cassum saepissime laborem deflebis.

 

{/ Necessum [L. Consultissimus] est ergo, ut sedulus operi insistas, nec opus detruncatum dimittas; quia nec scientiam nec proficuum ex opere dimisso acquires, sed potius damnum & desperationem. Necesse quoque / est [L. habes] in scientia naturalis philosophiae eruditum [31] esse, & industria / praeditum [L. provectum,] ut in puncto / temporis [L. -] errori subvenias per scientiam, quia per solam naturalem industriam emendare non posses; nam ars ab ingenio iuvatur, & ingenium ab arte. 

 

Similiter expedit, te huius artis principia non ignorare, / & radices principales, quae sunt de esse operis, [L. -] - nam qui / principium [L. illa] ignorat, finem non inveniet. Non etiam nitaris sophisticam operis metam invenire, sed soli vero operis complemento intendas, ne forte Deus, in cuius potentia reservatur ars nostra, eius veritatem tibi deneget in aeternum.}

 

Nota ergo intime de lapidis nostri dispositione quod est totum opus. Dispositio autem lapidis nostri est una tantum, & est ut ponatur in suo vase, & iugiter coquatur in igne, quousque totum ascendat solutum; deinde moderandus [L. fortificandus] est ignis, donec suum exhauserit humorem, fiatque siccum & multum album; tertio fortificandus est ignis, quousque citrinum fiat & multum rubeum. Verum si in operando negligens fueris, istorum colorum nihil videbis. / Idcirco [L. Studeas igitur] cum in opere fueris, / studeas [L. -] omnia signa, quae in qualibet [32] decoctione apparent, in mente recondere, & illorum causas investigare, quia hoc multum necessarium est artifici / idoneo [L. & idonea] ad totius operis complementum, eo quod ignorantes causam necesse habent ignorare causatum. 

 

Nota enim de vase, quod semel semen imponendum est, ut generatio bona fiat & non pluries: Et quamvis a philosophis multoties dicatur, pone in suo vase & firmiter claude, sufficit tamen semel imponere & claudere, quousque totum compleveris magisterium; quod amplius est a malo est, quia si pluries aliquid imposueris, tunc / procul dubio [L. -] aurum non vertitur in rubeum, neque fiet album; totum ergo residuum ponitur ad artis occultationem.

 

Et certe ad generationem hominis & omnis vegetabilis nunquam nisi semel matrici imponitur semen, - si autem aliud apponeretur, tunc / unum destrueret reliquum [L. illud destrueret aliud semen] propter indigestionis cruditatem, aut aeris ingressum vel materiae superabundatiam, - ideo etiam mulieres multis viris sese exponentes rarissime [Geismaria by error varissime] concipiunt, aut si / concipiunt, abortum [L. concipere contingat, abortivum] pariunt. Sic cruda coctis [L. crudis cocta] & indigesta [33] digestis / superponentes, corpus [L. apponentes, opus] non nutriunt, sed occidunt, quia de [L. + illo] matris sanguine tantum nutritur foetus, & vivit quousque producatur in lucem.

 

Ex his ergo patet, quod pluribus rebus non indigemus ad opus nostrum, neque / magnis opus sit expensis [L. etiam magnas requirit expensas], quoniam unus est lapis,  [L. + una medicina,] unum vas, / una materia, [L. -] unum regimen, & una dispositio eiusdem [L.+ tam] ad album / & [L. quam] ad rubeum successive, id est paulative faciendum. / Et omnium capitulorum huius artis, & ipsarum medicinarum pretium non excedit quinquaginta argenteos. [L. -] / Igitur si verteris naturas, pulchre direxeris, [L. Igitur si vere & pulchre naturas direxeris, eiusque] operationem bene coaptaveris, & consanguinea suis consanguineis convenienter iunxeris, totum opus perficies; nam naturae naturis suis obviantes sequuntur eas, & exaltantur in eis, putrescunt namque & gignunt, eo quod natura [L.+ nostra] regitur (natura?), natura diruit naturam, liquefacit & in pulverem vertit. 

 

Deinde natura naturam recreat, gignit & innovat, quousque finem operis inducat. Verumtamen quia secundum meritum materiae dantur formae, ideo cum natura non praeparata / non [L. minime] [34] convenit [L.+ aliquid] operari. Optimus autem omnium praeparationum modus est, superflua demere & absentia supplere, sic enim tam integra quam corrupta ad perfectum / revocantur [L. renovantur] statum.

 

Et illud quidem est, ut a rebus / siccis [fictis], sibi in nullo convenientibus, valde sublimes Mercurium, quousque coelestinum acceperit colorem. Caveas tamen praecipue in eius mundificatione a privatione virtutis suae, ne vis activa suffocetur in aliquo. Nam omnium terra nascentium semina non multiplicantur nec crescunt, si vis generativa eorum per / aliquem [L. nimium] calorem extraneum tollatur: Sic certe nec ista natura multiplicatur, si non praeparetur modo debito. 

 

Igitur non assumas / istam [L. ipsam] naturam, nisi puram, mundam, crudam, amoenam, currentem, sinceram & rectam; si vero secus feceris, non proderit quicquam. Additamentum autem eius melius depuratur per caementum. 

 

Ergo cum volueris facere intentionem, solves in illa / ligaturam [L. lunaturam], nam primus gradus suae praeparationis est, ut fiat Mercurius, nec fit hoc, donec lenifices per aquae dominium, & [35] caloris motum continuum, / secundum humanae generationis modum; in qua, si humiditas uteri & calor continuus non esset, sperma non maneret, nec foetus produceretur. Sic oportet in opere nostro, ut calore temperato fiat, & [miss in L. > oportet itaque ut] aqua sit multa & multum oleum, quia quanta fuerit multitudo aquae, tanta erit multitudo tincturae.

 

/ Suavissimum est tamen, ut natura regatur secundum debitum naturae cursum, ne per calorem multum vel eius defectum pereat magisterium. Nam si natura minus vel plus regatur quam oportet, statim corrumpitur, nec fit ex eo quod quaeritur. Prudenter ergo & non casualiter operare quia natura est sagax & solicita in productione sui ipsius, cuius solicitudinis non est finis, unde Versus:

 

Ars non tentetur, nisi naturam comitetur

Haec non festine, sed temporis ordine sine. 

 

[last section and verse miss. in L.]

 

 

CAPUT VII   [Leyden p. 53; l. 10]

 

Solvimus / sane [L. autem] aurum, ut in suam primam / reducatur [L. redigatur] materiam, hoc est ut vere fiat sulphur & argentum vivum, quia tunc possumus optime argentum & [36] aurum inde facere, cum fuerit conversum ((MSS: in materiam primam)) in naturam ipsorum; ideoque debet lavari & decoqui, ut sit / vivum [L. verum] suphur & vivum argentum, nam ista secundum philosophos sunt materia prima omnium metallorum. 

 

Et certe nostra solutio non est aliud, nisi quod corpus revertatur in humidum, & reveletur in eo natura argenti vivi, / suique sulphuris salsetudo minuatur [L. suaeque salsedines sulphuris minuantur;] non autem / ut revertatur [L. revertitur] in aquam nubis, ut quidam stulti putaverunt: Nam si reverteretur in talem aquam, fieret tunc siccum per vim non per naturam, ad modum salium & aluminum, & sic cum liquefierent [L. locarentur] ad ignem, converterentur in vitrum, - sed illud est falsum, ergo & / intentio illorum [L. opus eorum.] 

 

Est ergo solutio nostra ut tradas Gabricum Bejae in coniugium, - qui cum Beja concumbens statim moritur, & in eius transfertur naturam. Deinde transactis diebus multis, ascendit super Bejam, transferens ipsam in corpus suum. Et quamvis Beja sit foemina, Gabricum tamen emendat, eo quod ex ipsa est. Et quamvis Gabricus sit carior Beja, scimus tamen quod non / sit [L. fit generatio] absque ea, / eo [37] quod [L. quia] nulla / est [L. fit] generatio congrua, nisi ex masculo & foemina. Idcirco coniunge servum nostrum rubeum sorori suae odoriferae, & inter se artem gignent, / unde Versus:

 

Candida si rubeo mulier sit nupta marito,

Mox complectuntur, complexaque concipiuntur

Per se solvuntur, per se quoque conficiuntur,

Ut duo quae fuerant unum quasi corpore fiant. [missing in L.]

 

Positos igitur in suo vase claude diligentissime, coquens continue ad ignem lenem, donec brodium fiant saginatum. Nam ex principibus naturalibus est planum quod omnis res cuius radix est terra, / in aquam [L. et aqua,] solvatur & fiat currens. Et certe secundum Philosophum terra fit aqua, cum vincunt eam aquae qualitates; & aqua fit terra, cum vincunt eam terrae qualitates. Sic solutio corporis est congelatio spiritus, & congelatio spiritus est solutio corporis, nam habent unam operationem, quod non solvitur [L. solvatur] unum nisi congeletur reliquum [L. alterum.] 

 

Iniunge ergo toxico folium tuum, & fortificabitur [L. verificabitur] tibi in eo operis principium. Ex roratu tamen caelorum felicia & infelicia germinant in / terris [L. terrenis;] ideo in principio operis [38] tui / adiuva solutionem per Lunam, & coagulationem per Solem, [L. prob. by overview: aduna solutionem per Solem] / nam effectus inde apparebunt, eo quod inferior deprimitur, cum iuvat superior. Superiora namque inferius (inferiis?) dominantur, [L. nam effectus inde apparebit, & quod superior deprimitur, cum iuvat inferior, sive vincant superiora, siquidem inferioribus dominantur] / unde Versus:

 

Destrue rem captam primo per rem satis aptam,

Leniter extractam, sic massam contere factam. [miss. in L.]

 

Esto ergo longanimus in regimine, vas firmiter claude, ac noli cessare, quia nulla fit generatio [L. + & corruptio] rerum nisi per motum continuum, aerem exclusum & calorem temperatum. Et huius exemplum est uterus mulieris, quae, cum conceperit, immediate clauditur matrix, & caliditate & humiditate sanguinis generatur foetus; numquam tamen flatus extraneos recipit, nisi cum natus fuerit. 

 

Sic & eodem modo noster lapis in vase iugiter maneat clausus, donec suam biberit humiditatem, & calore ignis perfecte nutritus / fiat albus, tunc enim nascitur, nec ipsi [L. sit, albus enim tunc nascitur lapis, nec sibi] aeris nocent flatus. Est ergo summe necessarium continuare operationem, moderare ignem, excludere aerem, & maxime usque ad albedinem. [39] Combure ergo aes nostrum levi [L. leni] igne, / & sicut ova nutrias [L. sicut in ovorum pullificatione,] donec diruatur corpus, & tinctura extrah/itur [L. -atur.] Non autem extrahitur totum simul, sed parum & parum egreditur omni die, donec in longo compleatur tempore.

 

Et quod solvitur semper / sursum [L. superius] ascendit, licet residens sit maius. Ideo ignem semper caveas magnam, ne pervenias ad solutionem ante tempus necessarium, quia hoc perducit [L. + opus] ad remotionem remotam, / privans opus secundum operationem & motum. [L. privans illud sensu, operatione & motu. Nota igitur intime de calore leni, & de contritione philosophica quae fit igne nostro & non manibus. Calor itaque>] Nam calor intensus compositum perimit, frigidas fugat, sed [L. + calor] lenis nutrit & conservat. Positum ergo in balneo temperato contere igne, & non manibus ablue ipsum humiditate suae aquae, ut non aduratur virtus eius ignea, nec comburatur sua substantia sulphurea: Nam ipsa primo egreditur, / cum sit levior separatione [L. separatione cum sit lenior,] & dignior operatione quam virtutes aliorum elementorum.  

 

[L. + Nunc nota de signis verae dissolutionis:] Continua super eum balneum temperatum, donec in aquam solvatur impalpabilem, & tota egrediatur tinctura in colore nigredinis, quod est signum solutionis verae; nam calor agens in humido generat primo [40] nigredinem, & in sicco operatur albedinem, & in albo citrinitatem, sicut est videre in plumbo, cum ex eo fit minium. 

 

In humido ergo igne ipsum continue, noli festinare, nec ab opere cessare, quousque / corpus [L. totus] diruatur & pulvis fuerit [L. + omnino] spiritualis. / Nam [L. Id autem] quod pulvis fuerit spiritualis in vase sursum ascendit, quod vero spissum & grossum in vase remanet deorsum, ideo [L. + Nota itaque de signo verae contritionis corporis cum spiritu, quia] nisi omnia in pulverem vertas spiritualem, nondum ea contrivisti; / coque ergo deinceps [L. igitur deinceps tere] quousque convertantur, & omnia pulvis fiant [L. + & nota qualiter id igne fiat, non manibus.]

 

/ Et haec quidem contritio est decoctionis, [L. Contritio igitur decoctionis est] non manuum, quae tantum debet fieri leni [L. + de-]coctione, humida putrefactione, continua contritione, igne & non manibus; nam manuum contritione non egemus. Alkien certe facit hoc, & per eam perficitur; quia Alkien terra(e), id est quaedam generatio secreta in terra, & est sicut Alkien in homine, illud virtute sua praeparativa clarificat semper & dividit sicut scit & / nutrit [L. merito], - natura namque sagax est & sibi sufficiens in omnibus quibus indiget.

 

Ex opere quidem suo est, ut convertat terram in aquam, & aquam in [41] terram, secundum operationem [L. compositionem] diversam. [L. + Nota primo ad solvendum terram cum aqua .. repetition and then continues as in Geismaria >] Primo siquidem conatur aqua solvere terram ut ad modum sui subtilem habeat naturam, secundo autem terra coagulabit aquam, ut secum sustineat ignem: Et haec est solutio corporis & coagulatio spiritus leni decoctione ignis in 150 [L. 140] diebus; & forte apparebit albedo in 70 [L. 40] diebus, sed primum est melius quoniam significat temperantiam ignis & bonitatem praeparationis. 

 

Nihil tamen nisi / argentum vivum [L. sulphur nostrum] agit in aurum, / eo quod est commixtibile & perforativum. [L. -] / Ipsum autem corpus [L. nostrum enim sulphur ipsum] denigrat, consumit & cruciat, eo quod de sua consistit natura. Quod vero denigrat [L.-ur], est / id [L. -] quod non fugient/e (L. -i) ianuam / operit [L. aperuit,] & non fugiens cum fugientibus verti/t [L.-tur]; crucians tamen non crucia/nt [L. -t] nocumento nec corruptione, verum coadunatione & utilitate. Si enim eius cruciatus esset noxius & inconveniens, non amplecterectur ab illo, nec suos extraheret colores, quos aquam sulphuris nuncupamus. / Verumtamen [L. -] quod [L. + ergo] primo denigrat, clavem operis esse dicimus, quoniam non fit absque nigredine. Nam ipsa est tinctura quam quaerimus, [42] qua in quolibet corpore ting/imus [L. -amus], quae quidem prius occultata fuerat [L. fuit] in suo aere, / quemadmodum [L. sicut] anima in humano corpore. 

 

Ideo nisi aes nostrum diruatur, imbuatur & teratur, ac per se & diligenter regatur, donec a sua spissitudine extrahatur, & in tenuem spiritum & impalpabilem vertatur, / in vanum laboratur; [L. -] / quia [L. et] nisi corpora vertantur in non corpora, & non corpora in corpora, nondum regulam operis invenisti; - & illud ideo, quia non possumus istam tenuissimam animam, omnem tincturam in se habentem, a suo corpore extrahere, nisi prius diruatur, & in tenuem spiritum impalpabilem vertatur, / nec solvitur corpus [L. ac corpus solvatur] partes habens constrictas, / nisi [L. -] per ignem & aquam.

 

Sed aqua nostra est ignis corpus comburens magis quam ignis, & ideo qui per se ea regit, [L. + &] extrahit [L. + ex eo] naturam omnem naturam superantem. / Esto ergo assiduus operator [L. Est ergo affinis operationis] in omnibus statibus suis, patienter continuando decoctionem, quousque tota egrediatur tinctura super aquam in colore picis liquidae, & cum videris nigredinem illi aquae / supereminere [L. eminere], scias / tunc corpus liquefactum esse. [L. - due to oversight] 

 

 

 

[43]  CAPUT VIII  [Leyden p. 57; l. 31]

 

[L. + Scias] tunc oportet ignem lenem continuare [L. conservare] super ipsum, donec / conceperit [L. aqua perceperit] nebulam [L. + quam peperit] tenebrosam. Intentio / quippe [L. ergo] philosophorum est, ut corpus iam solutum in pulverem nigrum suam ingrediatur aquam, & fiat totum unum. {Si vero dicas: Qualiter pulvis fiet aqua? Scias quod iste pulvis non est nisi aqua sulphuris soluta calore ignis}, - de / iure [L. merito] ergo aqua suscipit aquam sicut naturam propriam. Ideo nisi quodlibet vertatur in aquam, nullatenus devenies ad perfectionem, [L. + Nota tamen quod nihil debet apponi in commixtione, neque in toto regimine, nisi sua aqua propria,] quia non oportet umquam aliquo alio uti in commixtione, contritione / & [L. nec in] toto regimine nisi illa sola aqua permanente / [L. satis nota]. / Et nota quod / vis [L. + enim] eius est spiritualis sanguis, sine quo nihil fit.

 

Convertitur autem in corpus, & corpus per id ipsum vertitur in spiritum: Sic enim ad invicem mixta & in unum redacta, se invicem vertunt, - nam corpus incorporat / spiritum [L. ipsum, + nota tamen quod spiritus colorat corpus in colore ignis,]  spiritus / vero [L. ergo] corpus / vertit in spiritum instar sanguinis tinctum. [L. in spiritum tinctum vertit prout sanguis;]

 

Quia omne quod habet spiritum, habet & sanguinem; quare oportet [44] istam nigredinem aquae suae imminentem igne leni iugiter occupari, donec in / suam demergatur aquam [L. sua reiungatur aqua,] fiatque aqua in aqua/m, id est, donec totum fiat una aqua. 

 

/ Et cum [L. Cum autem] aqua alteri aquae miscetur, tunc aqua amplectitur aquam, sic ut non / possint [L. poterint] separari ab invicem. / Insipientes [L. ignari] autem aquam audientes, putant eam aquam esse nubis, - sed si rationem haberent, scirent utique eam esse aquam permanentem, quae tamen absque corpore suo, cum quo soluta / est [L. -] & facta / sunt unum [L. unum est,] permanens esse non potest.

 

Hanc autem aquam philosophi, dixerunt aquam / Solis [L. auri], igneum venenum, & bonum multorum nominum. Ideo oportet nos, cum hanc aquam / formam [L. -] sulphuream / habentem [L. -] possidemus, / aceto nostro [L. + eam] miscere, ut eius nigredo deleatur. Redde ergo carbonem suae aquae, ut in ea extinguatur, & rerum conceptio fiat, // unde Versus:

 

Igne tepescente caleant fervore carente

Et vas claudatur iugiter dum concipiatur,

Ut duo quae fuerant unum, quasi corpore fiant.

Semen ut humanum puro de sanguine natum,

Renibus extractum nutricis femore sumptum [45]

Foemineo iunctum cum semine, fit velut unum

Hac serie rerum conceptio fit specierum. [L. -]

 

[L. has instead: > et vas claudatur iugiter dum conficiatur. Nota quod hic loquitur de conceptione quae debet fieri intra tres dies, tempus ergo suae conceptionis est spatium trium dierum, quae serie rerum fit conceptio specierum, rerum mixturam coitus notat & genituram, femina(-e?) miscentur quasi lac quae mixta videntur.]

 

 

 

CAPUT IX  [Leyden p. 59; l. 11]

 

Qui ergo noverit ducere, praegnantem facere, generare, mortificare & vivificare, lumen inducere, & mundare ulterius a / sua [L. -] nigredine & tenebris, erit maximae dignitatis. Nobis enim regem coronatum filiae nostrae rubeae coniungentibus, & ei [L. + in] leni igne / nodum nectentibus [L. adhearenti], concipiet & filium gignet. Nam fusae nubes, quae super eam fuer/ant [L. -unt], revertentur in suo corpore, sicut exierunt. 

 

Tingens ergo & tingendum / oportet te [necesse est] diruere, - ipsum enim quod miscetur sibi, superat & in suum avertit colorem; & quemadmodum apud visum superficialiter vincit, sic intima superat; ideo cum corpore miscetur & continetur, ut tinctum sit cum eo, vertit ipsum in spiritum & spirituali tingit / tinctura & [L. natura] invariabili, quae deleri non potest. 

 

Continuato igitur eorum regimine [L.+ in] quadraginta dierum spatio, fiet utrumque aqua permanens / cooperta [L. liberata a] nigredine. Quae tamen nigredo, si debito regatur modo, non permanet [46] nisi 41 [L. 42] diebus, - ideo in suo eam regens balneo, subiice ignem quousque fiat aqua clara, & ut verum argentum vivum scandens in aerem. 

 

/ Idcirco [L. Nunc nota de destillatione aquae:] cum videris naturas aquam fieri, ut [L. &] in aerem sublimari, tunc omnia vapor facta sunt, - nam anima a corpore separata, & in spiritum sublimatione delata, / factus est uterque [L. factum est utrumque] fugiens. Aqua enim reseravit ianuam [L. + fuge] non fugienti convertens ipsum in spiritum sibi similem, - unde facti sunt aerii spiritus in aera simul scandentes, ibique accipientes vitam / inspiratam [L. inspirantur] a suo humore, sicut homo ab aere; quare multiplicatur & crescit in sua specie, sicut res caeterae. De iure igitur / tunc [L. -] vapor continet vaporem, eo quod simul utrumque in decoctione est iunctum. Ideo fugiens natura, quamvis sit ei fuga essentialis, dimisit tamen / fugere [L. fugae servitutem,] eo quod in sublimatione iunguntur ad invicem. Quare / debet [L. debebit] totum igne mediocri in vaporem multoties / sublevari [L. elevati,] ut inspiretur ab aere & possit vivere.

 

Nam omnium natura constantium vita [L. const. vita natura] ex aeris consistit inspiratione, quare totum opus consistit in vapore & sublimatione suae aquae. [47] Summopere tamen caveas in omni sublimatione / a fractione vitri aut [L. + seu liquefactione aut fractione, a vitrificatione] tui vasis, quia si in tantum accenderis ignem, ut aqua ad vasis ascendat summitatem, gaudens refrigerio adhaerebit [L. + tunc] ibidem, & sic elementorum non poteri/s [L. -t] perficere sublimationem, eo quod oportet unumquodque illorum rotatu spaerico per se pluries deprimi & elevari; - sed quod per violentiam ascendit, / sine [L. absque] violentia non descendit.

 

Sit ergo ignis lentus, ita ut per se totum opus ascendat & descendat libere, absque vasis adhaesione. Ideo nisi corpus aqua & igne attenuemus, quousque ascendat ut spiritus, nihil facimus. Eo autem scandente in aere nascitur, & in aerem vertitur, fitque vita [L. + cum vita,] ut una non separetur ab / alia [L. altera,] sicut nec aqua mixta aquae; ideo natus in aere sapienter nascitur, quoniam omnino spiritualis efficitur.

 

Intellige ergo quod tribus de causis sublimationem facimus: Prima est ut corpus fiat spiritus de subtili natura; secunda est, ut spiritus se incorporet cum corpore & fiat unum cum eo; tertia est ut omnia fiant munda & alba, & salsedo sulphuris minuatur, nam / per [L. apud] sublimationem comburitur [48] quicquid ex opere fuerit combustibile.

 

Et certe summe nobis est necessarium, ut elementa fiant simplicia, ut possint coniungi ad invicem, fieri tamen simplicia non possunt nisi in partes separentur, - ideo oportet utrumque vaporem pluries sublimare, donec aqua descendat in cribratione. Cribramus / autem [L. ergo] res cribro sphaerico septies, ut omnia fiant aqua limpida, clara, quoniam corpus numquam dimittit animam a se separari, quae sibi compar est in propinquitate simplici, & ideo reiteramus eorum sublimationem, ut ad subtilem reducantur naturam.

 

// Oportet ergo separationem pro posse exercere, ut nihil de pinguedine animae remaneat in corpore, nisi quod non sentiatur in sui exaltatione, alias impedietur in operatione. Cribratur namque cribro sphaerae vice post vicem, & corpus descendit ad imum, & aqua ascendit alba cum anima simplici propinqua. Confunde ergo omni tempore partem cum parte, ut rectificata resistant elementis, & praecipue igni; quae enim resistenti resistunt minime, separantur & deficiunt.

 

Unde oportet corpus esse [49] aridum siccum, animam humidam & spiritum fluentem. [from //  missing. in L.] Verum quidam [L. + sagaciter] opinantur separationem fieri multis speciebus, de quo non cures, quia prosperabis in eo, quod reducas operationem ad aequalitatem simplicis, & non in eo, quod separetur unumquodque singulariter in elementis.

 

Et certe non erit difficile omnia reducere ad simplex / album, cum sint de natura eius: [L. albedinis. Pater eius .. ] "Pater eius est Sol, mater eius Luna, portavit illud ventus in ventre suo, terra praegnata est ex eo." / Eo [L. Idque] quod aquam ab aere, aerem ab igne, & ignem a terra destillando recepisti; nam ex multa sublimationis iteratione anima cum aqua ascendens depuratur, & eius grossities ad ima descendens in terram / limatur. [L. lunatur?] 

 

Sic ergo de igne facies terram, & de aere aquam, quam reduces super terram. Vis enim eius integra est, / cum versa [L. si reversa] fuerit in terram. Verte ergo terram in aquam, aquam in ignem, ignem vero in aerem [L. tunc vero ignem in aerem,] & occult/es [L. -ans] ignem in intimis aquae, terram vero in aeris ventre. 

 

Calidum autem misceas humido, siccum vero cum frigido, quoniam isto modo facies [50] mixtionem, quia non est transitus de extremo ad extremum nisi per medium. Aquila ergo volans per aerem, & bufo gradiens per terram est magisterium. Idcirco "separabis terram ab igne, subtile a spisso suaviter [L. + destillando] cum magno ingenio. Ascendit a terra in coelum, iterumque descendit in terram, recipit vim superiorem spiritus, & inferiorem corporis, quia vincit omnem rem subtilem congelando, omnemque rem solidam penetrabit alterando. Sic enim dominatur superioribus & inferioribus, quia operatur tam in spiritibus quam in corporibus." [L. + Hic nota intime de spiritu, anima & corpore.]

 

 

CAPUT X  [Leyden p. 62; l. 20]

 

Liquet ergo quod aes nostrum / habet ut homo corpus, spiritum & animam [L.: hab. spirit, corp. & anim.] Spiritus est eius aqua, anima est [L. + eius] tinctura, corpus vero est eius terra. Spiritus [L. + tamen] est / delator sive portator [L. delator virtutum] animae super corpus, sicut portatur tinctura tinctorum per aquam super pannum. Anima autem est vinculum spiritus, sicut corpus est vinculum animae, - corpus vero est fixum, siccum, continens spiritum & animam. Spiritus ergo penetrat, corpus figit, & anima [51] copulat, tingit & dealbat. 

 

/ In his autem qui non fecerint duo sulphura de sulphure, nihil norunt; & duo sulphura sunt, quae ex lapide mixto & iuncto sublimantur ad tincturam, quae quidem tingunt & fugiunt, sed a sulphure continentur, quod fugere non possit, quoniam / ipsum [L. omnium] fugientium est connexio. [transposed in L. >] In his / tamen [L. -] tribus est fumus, nigredo & mors, quae nisi ablata fuerint, perpetua non erunt. Oportet ergo ab aqua fumum, ab anima nigredinem, & a corpore mortem expellere frequenti dissolutione [L. + quae non differt. > continues with above: In his autem ...]

 

Commisce ergo ova gallinarum nigrarum cum aere, & habebis aurum & argentum, quantum [L. + ipse] volueris. Vultur autem sine alis volans supra montem clamat [L. + dicens]: "/ Ego sum albus nigri, rubeus albi & citrinus rubei  [L. ego s. albus, niger & rubeus, albi & citrinus rubei,] filius veridicus & non mentiens, me igitur [L. + meae] matri & suo pectori iunge, quia suam substantiam facio continere. Noli ergo alienum nobis introducere, nec ab opere cessare, nam omnis natura cum sua coadunatur socia, & per eam perficitur. Mater me genuit & per me gignitur ipsa. Ipsa enim primo dominabatur mihi, de caetero dominabor ei, quia [52] persecutor matris meae factus sum, postquam ab ea [L. priusquam ab ipsa] accepi volatum. Ipsa tamen meliori modo quo potest, sicut mater pia, fovet & nutrit filium quem genuit, donec ad statum / devenero [L. pervenero] perfectum. 

 

Pon/e [L. -as] ergo me in humido igne [L. + continue], qui mei humoris calorem augmentat, & siccitatis combustionem vetat, quousque finem operis inducat. Deinde rubiginem & umbram meam extrahe per se, quousque tertia parte persistam; decoctio namque me minuit, tritum vero augmentat, & quod post 15 dies diminuitur, post 30 augmentatur, - hoc est initium & finis."

 

Custodi ergo argentum vivum in intimo thalamo suo in quo coagulatum est, nam ex iterata cribrationis vice, aqua ascendit alba cum anima ad alembicum, & corpus paulatim descendit ad imum [L. unum], & ipsum est argentum vivum, quod dicitur terra residua, quae aquam recipit & bibit eam, quoniam connexio est tincturarum. Conserva ergo vas & ligaturam eius, ut sis potens in conservatione spiritus, - nam aqua quae prius erat in aere, habitab/it [L. -at] in terra, / & sic fugere nequibit [L. si fugere nequibit, redde eam ..]

 

Redde eam tunc ad superiora, & per suos terminos non inepte [53] eam / mitte, deinde corpori priori eloto per se eam coniunge [L. deinde suo corpori rubeo priori electo per te coniunge:] "Nam ubicumque fuerit corpus, congregabuntur & aquilae," // quia aqua consequitur terram, quemadmodum ferrum magnetem; nam aqua quae sine violentia ascendit, sine violentia descendit. Irrorate ergo terram, & mundate nigredinem, unde Versus:

 

Consurgit nullus umquam sine corpore fructus,

In quo dum moritur semen, fructum dare fertur

Sic cibus in stomacho fomentum suscipit intro,

Deinde merum separat, & idem per membra coaptat,

Firmans mutatum, praegnatio spondet hiatum,

Menstruus hunc pascit, donec suus exitus adsit.

 

// [L. quia si sine violentia ascenderit, sine violentia descendet super ipsum, si vero non, non. (last phrase plus verses are missing in L.)]

 

 

CAPUT XI  [Leyden p. 64; l. 13]

 

Liga ergo mulieris lactantis manus post tergum ut non fugiat Gabricum [L. + id est virum], & / appone illi [L. apponite sibi] filium quem genuit ut lactet eum, quoniam cum fuerit mulier mortua, erit bufo grossus de lacte, - tunc scinde bufonem per medium, apponens gallinae ut comedat ipsum, / & cum fuerit bufo comestus, erit albus intus & exterius. [L. -] 

 

Reducas aquam ad terram temperatum administrans ignem, [54] quousque in natura sua radicem fecerit, sciens pro certo quod oportet istum [L. ipsum] nutriri primo pauco lacte, sicut est videre in infantis educatione, nam pauco lacte nutritur & igne / parvo fovetur [L. -] dum parvulus est, & quanto magis crescit, / maiori [L. tanto magis] indiget cibo & calore, quousque suum biberit humorem, - nam humor primus est frigidus, ideo / cavendus est ignis nimius [L. capiendus est ignis] qui frigori est inimicus.

 

/ Verumtamen [L. -] si corpus posueris super ignem absque aceto, combur/etur [L. -itur], nec fiet ex eo quod quaeritur; quia si ignis non invenerit humiditatem quam desiccet, comburit corpus; acetum autem sibi impositum prohibet combustionem ignis, desiccans se cum corpore, ne patiatur laesionem; - & quanto magis flamma ignis occupatur, tanto magis in aquae intimis absconditur, ne calore ignis comburatur. [L. + Hic nota de proportione, & pondere aquae & corporis.]

 

Iubeo / autem [L. igitur] non simul infundere aquam, ne submergatur Elixir, - verum paulatim infunde aquam, / & [L. ut] semper corpus cum tribus aquae suae partibus decoquatur, nam si conficiatur absque pondere, mora {MSS + L. mors sibi} eveniet, / qua, superveniente, malum inde orietur [L. qua eveniente malum esse putabitur.] Si vero [55] convenienter regitur, cum sua pacificatur aqua super ignem.

 

Verum quia corpus primo parum habet radicis, cuius virtus non aequaliter abundat in omnibus partibus, sicut nec splendor Solis in Planetis, ideo patientia & mora sunt necessaria, ut prolixitate coquendi aqua vincat pugnam ignis; nam leni [L. + namque ignis] decoctione aqua congelatur, & humiditas corruptiva extrahitur, humoris radicalis calor augmentatur, & / siccitas a combustione [L. siccitatis combustio] prohibetur.

 

/ Sed accidit quod opus aliud citius, aliud vero tardius congelatur, quod ex coquendi diversitate accidit necessario; quia si locus, ubi coquitur, humidus sit & roridus, citius perficitur opus, si vero siccus sit, tardius congelatur. [L. -] Iubeo ergo ignem nostrum / semper [L. in principio] esse lenem, donec / congeletur [L. coaguletur] in lapidem aqua, & / maneat [L. totum fiat] deorsum, nam intra spatium quadraginta dierum tota [L. + aqua] vertetur in terram, - ideo cum videris aquam coagulare se ipsam, tunc ratus esto scientiam esse veram; nam corpus coagulat suum humorem in siccum, sicut coagulum agni lac coagulat in caseum.

 

/ Idcirco corpus [L. Corpus igitur] coque cum aqua vitae, & leniter / assando [56] coagula [L. coagulando] ad ignem, quousque fiat spissum & [L. + multum] siccum, / cum autem [L. quia cum] fuerit siccum, velociter bibit / suum humorem [L. sui humoris] residuum, - tunc aliam aquam impone, / suaviter decoque [L. leniter coque ad ignem], vas diligenter claude, noli festinare, nec ab opere cessare.

 

 

CAPUT XII   [Leyden p. 65; l. 29]

 

Verumtamen aqua dividenda est in duas partes, quarum / prima in [L. una parte] corpus coagulatur, & altera putrescit & liquatur. Coagulare est, - aqueam substantiam in terram redigere; putrefacere / vero [L. -] est, - coagulatum [L. + alias] resolvere, nam putrefactio non est [L. fit] nisi cum humido & sicco, sic enim spiritus penetrabit in corpus, & commixtio fiet per minima.

 

Ignis autem subtus administratus temperatus sit, - cave etiam ne nimis festinanter extrahatur a suo vase, forte namque moveretur [L. + G. moreretur,] quoniam infanti numquam patebit egressus, donec aereos flatus / hauriat [L. exhauriat, ideoque] / custodi ergo [L. -as eum] eum continue clausum, rore circumdatum, omnino praecavens, ne flos eius egrediatur in fumum, / & pereat magisterium. [L. Contere, coque, reitera, & ne te tedeat hoc ipsum pluries reiterare, verumtamen in opere .. >]

 

Verumtamen in opere, pondere & mensura / omnia [L. cuncta] rege, ut [57] quoties corpus imbuitur, toties [L. + &] desiccetur, - non tamen comedas festinanter, nec comedas quod non bibas, nec bibas quod non comedas, sit autem potus post comestionem, nec comestio post potum, alioquin facies ventrem humidum, nec recipiet siccitatem. 

 

Comede ergo & bibe unum post aliud secundum rationem, / unum 2. 3. 4. 5. 6. computando [L. unum dico tria & sic usque] ad 12. facies Lunae. Currit / autem [L. -]  hic numerus ex / multitudine [L. multiplicatione] ter(n)arii in quatuor & erunt 12. / Verus [L. & numerus] ternarius fit ex uno in tria, & sunt tres / salsaturae primariae [L. salsaturae; G. reads saltaturae] quarum quaelibet in / aliis tribus [L. alias tres] dividitur salsatur/is [L. -as], & erunt 12. [The early German translator read "jumps" for "saltiness"]

 

Verte ergo / triangulum [L. + G. quadrangulum] in rotundum & / habe/s [L. -bis] magisterium. Et illum quidem fit, si quadrangulus in unaquaque / specularum [L. spatularum] suarum tres habeat angulos aequales. Fac / ergo [L. -] circulum, & in medio circuli centrum; deinde in unaquaque / specula aequali [L. spatula circuli] fac tres triangulos de circulo centri, - sit autem linea aequalis de primo centro ad / reliquos [L. caeteros] punctos, & aequalis & una sit omnium / tertiariorum [L. ternariorum] mensura. Computa / tertiarios [L. ternarios,] & 12 invenies, - desuper quos ducas compassum & invenies quod tanget unumquemque ter[r](n)arium {MSS: tertiarium}, [58] / ergo per 12. triangulos quadrangulus [L. per duodecim ergo triangulos circulus] eveniet rotundus.

 

Sic / compone [L. componitur] magisterium, quia sicut omnes spatulae concurrunt ad centrum compassi, sic tota aqua est ad suum corpus per suos / tertiarios [L. ternarios] reducenda. Si autem diminutum fuerit / angulo [L. -] uno, diminuetur / portio sua [L. + G. potentia eius.] Venare ergo animas, quoniam in terra est mansio earum, / ut fugere nequeant; [L. si fug. neq. >] non sis in veneratione nisi lentus, praecavens, ne igne nimio vertantur in fumum, fugam, si autem fugient, non capientur cum falcone, - si vero includ/untur [L. -antur]  nec fugiunt, tunc revertuntur ad corpus unde exierunt, eo quod corpus attrahit suum humorem, sicut magnes ferrum.

 

Converte [L. Contere] ergo terram, decoque aquam, & reitera operationem, quousque unus ex [L. + tribus] ternariis vertatur deorsum, nam si unum ex tribus occidisti, omnes sunt mortui, quia si unum sit fugiens, alterum vero ignem patiens, utrumque iunct/am [L. -um] patitur ignem, [L. + Hic nota quid sit quod spiritum figit] / eo [L. dico] quod unum continet reliquum, propter naturae suae propinquitatem; & haec quidem est coagulatio nostra, / nam [L. -] omne volatile / a fuga prohibetur suo fixo [L. retinens a fuga.]

 

Verumtamen non efficitur [59] hoc manibus, sed natura ad ipsum circulariter operatur, quia natura se ipsam dissolvit & coagulat, se ipsam albefacit & rubore decorat, se ipsam croceam facit & nigram, se ipsam desponsat & a se ipsa concipit, quousque finem operis inducat. Quare liquet, quod haec confectio non / est [L. sit] manualis operatio, sed naturarum mutatio, & earum calidi cum frigido & humidi cum sicco admirabilis connexio, // unde Versus:

 

Est ergo munda secreti fluminis unda,

Quae sua bis senis extrudit brachia venis,

Per se stillabit & mortua vivificabit.

Si congeletur quod destillare videtur

Igne tepescente foveas, fervore carente;

Abluit, emundat, renovat, regit, unit & undat,

Germinet ut florem tellus & spiret odorem.

[missing in L.]

 

 

CAPUT XIII  [Leyden p. 67 infra]

 

Accipe ergo volatile volans submersum, & mancipa ut tibi respondeat non volando in regionibus, sed volatu evolans ad tuum contentum; "Nam quod est inferius, est sicut id quod est superius, & quod est superius sicut id quod [60] est inferius." Ideo aqua nostra benedicta suam venit adaquare terram, mundare nigredinem, & omnem malum auferre odorem, eo quod inter eos est libido, sicut maris [G. viri] & foeminae. 

 

Caveas ergo ne a vase exeat sua humiditas & pereat, verum ipsam reducens ad terram, coagul/es [L. -a] leni igne, sicut coagulatur sperma in matrice, - foemina namque suum amplexata coniugem velociter transit in corpus / suum. [L. -] Verte ergo aquam super terram suam, quousque coaguletur deorsum, tunc enim citius a natura / transit in naturam [L. in naturam convertitur,] & in unoquoque gradu suarum operationum novam assumit naturam.

 

Redde cineri ((Mscrpt: secundum tertiarium suae aquae; L -)) sudorem suum, - contere, coque, reitera, nec te taedeat reiterare, nam terra non germinat / absque [L. sine] frequenti irrigatione, nec / suscipit irrigationem [L. and G. -] absque praemissa desiccatione. Ideo omni vice post dessicationem / tere & [L. terrae] superfunde aquam temperate, nec multum, nec parum, quia si multum fuerit, fiet pelagus conturbationis, - si vero parum, comburetur in favillam [L. + et heac nota intime.] 

 

Ideo in omni pondere pondus, in omni mensura modus servetur, & [61] in omni opere opus est, ne nimia siccitas aut superfluus humor administratus corrumpat, / ut [L. sed] tantum assando decoquas quantum / in dissolvendo adiectum est, & imbibendo dissolvas quantum assando defecit [L. dissolutio adiecit & imbuendo defecit;] semper autem cavendum, ne ignis asperitas exustionem generet, nec ab actione cessandum [typo in Geismariae: cassandum], donec totum sicci lapidis formam assumat. 

 

Verumtamen natura non habet motum nisi per caloris actionem, ideo [L. + nota igitur de utilitate mensurae ignis; si ergo calorem ..] si calorem bene mensuraveris, aqua & ignis sufficient tibi, nam corpus abluunt, mundant, nutriunt, & eius obscuritatem auferunt; & certe totum opus & regimen eius non est nisi aqua permanens, omnia in se habens quibus indigemus [L. indiget;] nam liquefacit & congelat, diruit & dealbat, nec oportet / aliquo alio [L. alio umquam] uti in toto regimine, nisi hac aqua permanente. 

 

Manutene ergo hanc aquam cum suis / operibus [L. bonis operationibus], quoniam facit album ad album, & rubeum ad rubeum; effectus tamen eius consistit in regimine ignis, nam cum eo dividitur aqua, cum eo retinetur [L. + volatile] a fuga, cum eo corpori iungitur anima, cum eo fit coagulatio nostra. Caveas tamen intensionem ignis, quia si intendetur [L. -datur] ante terminum, fit rubeum quod non prodest [L. + hoc autem verbum memoriae tuae commenda percipiendum.] 

 

Sit ergo ignis lentus usque [62] ad albedinem, inspice autem multoties, quomodo facias coniuges amplexari, nam fortibus nexibus vinciendi sunt spiritus, ut roborati pugnent contra ignem, - quia si mulieri vagae patuerint egressus, alienos amplexus quaerens fugi/et [L. -t.] Si vero occludatur [L. recludatur] ut fugere non possit, tunc rediens ad virum, concumbit cum eo, / & eum [L. quem] occidit; / ast iste [L. at ille] calefactus eius consumit humiditatem, faciens ipsam morari secum, - nam spiritus ablati a corporibus desiderant eis inesse, sequuntur ea, & gaudent [L. + ipsis habitis] habita/re [L. -nt] in ipsis, vivificant ea, nec umquam separantur ab eis.

 

Ideo non frustra confertur sperma vulvae, quoniam unum consequitur reliquum, tamquam sponsa paranymphum [L. + id est maritum. Hic igitur nota de mortificatione vivi spiritus & de revivificatione corporis mortui.] Vivific/a [L. -ans] ergo mortuum, h. e. corpus, occide vivum, h. e. spiritum, & habebis magisterium, // unde Versus:

 

Pluribus aptatis lac decoque virginitatis,

Igne tepescente fumo fervore carente,

Hinc cum siccatur citius serpens adaquatur,

Et tamen haec grata, quod aqua tam sit moderata,

Unda sui fontis distillat a vertice montis,

Alter & alterius fons fontis fluminis huius, [63]

Suscipiet mulsum propria testudine pulsum

Et teneat mundam siccati sanguinis undam. [verses miss. in L.]

 

Extrahe / a nube [L. a radio] suam umbram & sordidum, & quod nebula ei superveniens coinquinat & a luce retinet; quare angustatur & a sua rubigine detinetur. Ideo oportet prima parte eius aquae aes nostrum comburere, & coquendo coagulare, quousque / a sua liberetur rubigine, - tunc namque dicitur a philosophis fermentum auri [L. in sua fiat rubigine, quae quidem tunc dicitur ferment. a.], & coagulum coaguli, quia recipit & bibit aquam / coagulans ipsam secum in terram [L. cogulatque eam secum in terra;] & in hoc est finis primae operationis, & initium secundae, quoniam uno modo incipitur & finitur.

 

Modus autem rubificationis lapidis albi praedicti est quod oportet residua aqua sua multoties imbuere ad incerandum congelatum, ad mundandum combustum, & ad colorem immutandum, donec tota aqua fiat deorsum.

 

 

CAPUT XIV  [Leyden p. 70,  l. 16]

 

Imbibe [L. Imbue] ergo ipsum septies, vice post vicem, emundans nigredinem, quousque diruatur & in terram vertatur, nam in [64] quadraginta diebus totum vertitur in terram. Aperi & claude, solve & noda, extende & plica, ablue & desicca, - hoc facito continue, donec [L. + in] quadrangulum / vertas in [L. vertatur & in] rotundum / cum suo genere. [L. -]

 

/ Aes gubernatum dissolve coquendo [L. Modo ergo simili aes gubernatum resolves], quousque fiat ut aqua, & ut verum argentum vivum, post haec secundum consuetudinem coagula ad ignem. Dicimus quidem coagula secundum consuetudinem, eo quod prius fuit coagulatum in siccum rubeum; ideo, cum siccum fuerit, solve quod ex ille fuerit solubile, quod non solvitur, continue coque quousque solvatur omnimode.

 

Sic ergo reiterando iste ordo servetur, quousque istius [L. illius] maior / solvatur [L. servetur] quantitas, deinde coagula, & leniter assando in / igne temperato [L. ignis temperamento] conserva, quousque illi maior ad illius exigentiam, ignis administrari / possit [L. praestet]. Omnes ergo hos ordines praeparationum [L. -is] super ipsum quatuor vicibus reiter/a [L. -abis,] & ultimo calcina per modum suum figentem & calcinantem, quoniam sic pretiosissimum lapidis terram sufficienter administrando rexisti.

 

Et certe calcinare nihil aliud est, quam desiccare & in cinerem vertere; [65] ideo combur/es [L. -ens] ipsum absque timore [L. humore] donec cinis fiat [L. fuerit], / quod cum cinis fuerit [miss. in L.], optime miscuisti, eo quod cinis / iste [L. ille] spiritum recipit & bibit, ac suo imbuitur humore, donec in colorem vertatur pulchriorem, quam prius fuerat. / O quam pretiosus est cinis iste, carissime! [G. -] Hunc ergo cinerem ne vilipendas, sed redde / ei [L. sibi iterum] sudorem suum quem eiecit, quousque totum vertatur deorsum, - quoties enim cinis imbuitur, toties per vices desiccatur, / quousque totum vertatur in album & crematum, namque cum desiccatur, [L. -] / seipsum continet ad invicem [L. & se ipsum invicem continet.] 

 

Quare oportet aes conterere, aqua vitae pluries imbuere, & vice post vicem desiccare, quousque / suum [L. totum] biberit humorem. Iubeo ergo aquam vivam coagulare, corpori suo miscere, & coquere quousque exiccetur [L. desiccetur;] tunc enim invenies totam aquam vivam a se ipsa coagulatam, & in terra contentam, - tunc corpori iungitur spiritus, aqua cineri, & foemina viro; quoniam quando aes convenienter regitur, cum aqua pacificatur & albo colore coloratur. [L. + Nota bene de ablutione corporis per spiritum.] / & bene quidem, quia dealbatio non fit, nisi [L. Dealbatio nostra fit] decoctione & aquae [66] congelatione, & quanto / plus [L. pluries] aes abluitur, tanto / intensioris fit [L. inten/t(?)ioris efficitur] albedinis.

 

Ideo philosophi decoqu/ere [L. -endo], Ethelia/* [L. -m] imbu/ere [L. -endo] & ter/ere [L. -endo] frequentissime praeceperunt [L. perceperunt.] Si autem / scivissent [L. certi fuissent], quod una decoctio & una contritio sibi sufficere potuissent, non toties sua dicta [L. + re-]iterassent; ideo ergo id fecerunt, ut teratur continue, & coquatur sine intermissione. Contere igitur, coque, reitera, nec te tedeat reiterare, cum suo aere decoque [L. + nubem], / imbue [L. -], ablue nigredinem aqua vitae, assa latonem donec exiccetur & fiat corpus novum, nam aqua vitae gubernat & dealbat omne corpus, vertens totum in suum colorem. (*Ethelia: vide Lexicon Alchimiae Rulandi p. 201  dx.doi.org/10.3931/e-rara-7375)

 

Ille namque fumus albus est, / cum quo [L. ideo cum illo] dealbatur, quicquid dealbari praecipitur, quoniam natura naturam convertit. Illum ergo fumum suae faeci admiscens, coque & tere multoties donec coaguletur & sua nigredine privetur. Et certe aqua roris Madii [L. madidi] ipsum abluit / & emundat, [L. quam dat] descendens de caelo tempore pluviae ((mscrpt: pruinae)), penetrat & dealbat, - ipsa enim aqua habitans in aere consequitur terram sicut ferrum magnetem. 

 

Inter eos sane est societas [67] & libido, propter naturae suae propinquitatem, / nam naturae suis obviantes naturis laetantur in eis. [G. -]  Residuum ergo humorem impone coquendo continue, donec coaguletur & nimis dealbetur, sciens pro certo, quod, si fuerit siccum velociter bibit sui humoris residuum, // unde Versus:

 

Tunc res misceri debent pariterque foveri,

In quarum coena sitiens adaquatur arena,

Huius aquae vivae viridis velut unctus olivae

Partes bis senae parti sociantur arenae &c. [miss. in L.]

 

 

CAPUT XV   [Leyden  p. 72,  l. 22]

 

Inspice ergo qualiter compositum potat aquam, & in unoquoque gradu coloribus alteratur. Dum enim res / igne [L. quaelibet igni] superponitur, de colore ad colorem multiplicem, natura operante, transfertur. [L. + Nota de unione spiritus & animae cum corpore per quod figitur lapis.] Spiritus tamen & anima non uniuntur cum corpore nisi in albo colore, quia quamdiu apparuerit nigredo obscura, dominatur foemina, & ipsa quidem est prior vis nostri lapidis, quoniam nisi fuerit nigrum, non fiet album, nec rubeum, - rubeum enim ex nigro & albo est [68] compositum.

 

Verumtamen calor temperatus in humido agens operatur nigredinem, desiccat humiditatem, & tollit corruptionem, è contrario calor invalescens operatur rubedinem, humiditatem fugat, & generat [L. + causaturque] corruptionem. Quare liquet, quod si compositum plus [L. -quam] regatur quam oportet, statim extinguitur, nec fiet ex eo quod quaeritur. 

 

Cavendum est ergo ne aqua per ignem nimium vertatur in fumum & fugiat, - idcirco sit pugna aquae & ignis proloxitate coquendi, nam ut calore Solis aqua desiccatur, sic leni decoctione ignis aqua coagulata in terram continet se ipsam contra ignis pugnam. Vincat ergo aqua pugnam ignis prolixitate coquendi, inspissandi & coagulandi se ipsam, - nam si eius naturam perfecte scires, prolixitatem coquendi sustineres utique, donec propositum invenires, quoniam bonitas huius naturae venerabilis probatur in corporibus maxim/a [L. -e,] / eo [L. -] quod propter nullas exterminationis causas se in partes suae compositionis dividi permittit, / sed [L. quia] aut cum tota sui substantia ab igne recedit, aut cum tota in igne stans permanet, quare [69] notatur in ea perfectionis causa necessario. [L. + Hic nota de regimine congelationis Mercurii cum Sole quia dicitur quod ipse sit aqua munda & tinctura vera, cum patienter regitur ascendendo & descendendo, donec coaguletur in album.]

 

Hanc igitur patienter rege naturam, suaviter coagulando argentum vivum, quod ex aere nostro pluit super ipsum, amarae ascendunt nubes & pluunt pluviae super terram, quia omne grave corpus & densum [L. + semper] ad suum / naturaliter [L. -] labitur centrum. Argentum / vero [L. certe] vivum ex aere [L. + nostro] sublimatum, ex quo omnia fiunt, est aqua munda & tinctura vera, quae aeris umbram delet, - ipsum / namque [L. similiter] est sulphur album quod solum aes dealbat, & quo spiritus continetur, ne fugiat. Illud tamen sulphur non poterat dealbare / aes, [L. -] nisi in priore opere esset dealbatum, eo quod solum sulphur / album [L. -] dealbat aes / nostrum; [L. -] quare liquet quod tanta erit pulchritudo aeris, quanta fuerit albedo sulphuris. 

 

Volens ergo ad veram pervenire tincturam, impone / illi [L. sibi] paulatim humiditatem quam eiecit, coquendo assidue, donec colorem induerit pulchriorem, & quoties imbuitur, toties per vices desiccetur, quousque vertatur in album quod quaeritur, - nam inceratum, cum desiccatur, continet se ipsum, & si unum est fixum, figitur et reliquum, - & si sit album [70] exterius, album / etiam erit [L. est et] interius.

 

Idcirco [L. Ideo] ne desistas ipsum imbuere, coquere & [L. + paulatim] desiccare, donec toto suo imbuatur humore. Confice ipsum aqua permanente, & leni decoque igne, donec nigredo pereat & recedat. Imbue ipsum continue aqua vitae, prout videris ei sufficere / ad [L. apud] visum, - assa & coque donec totum biberit humorem, / sciens [L. scias] quod purpureus color non tingitur nisi frigido / & humido, [L. -] nec [L. + fit] albus nisi sicco, nec rubeus nisi calido. Hoc igitur aes assando coque residuo suo humore, donec se ipsum faciat germinare, deinde in Sole desiccando tere, quousque totum vertatur deorsum.

 

 

CAPUT XVI   [Leyden p. 74,  l. 26]

 

{Venerare ergo regem & suam uxorem, & noli eos comburere, ne nimio fugiant calore, quoniam indiges patientia & longanimitate, quae regem & suam uxorem in regimine emendant [L. + in regimine;] coque eos donec fiant nigri, deinde albi, postea rubei, & tunc fit venenum tingens in aurum.} 

 

Aes / siquidem [L. enim] nostrum primo, quo magis coquitur, / eo [L. -] magis solvitur & fit aqua [L. + magis] spiritualis; secundo, quo magis decoquitur, magis inspissatur, & fit pulvis [71] / maioris albedinis [L. albioris coloris;] tertio, quo magis coquitur, magis coloratur, & fit tinctura maioris rubedinis, & tota haec operatio non est nisi extractio aquae a terra, & eiusdem super terram / dimissio [L. remissio.] / Adsit autem diligens ministratio, adsit continua expectatio, revertetur enim omnium declaratio, & sic eveniet tua desideratio. [L. -]

 

Aquam igitur totam exhaustam & in terra contentam per quosdam dies (id est per 60) in suo vase super ignem lenem dimitte putrefieri, quousque pretiosissimus ei color albus desuper appareat, - sit autem calor lenis usque ad albedinem, - quia si calor intensus / subito [L. -] irrepserit, vaporem nigrum facit, & album fugit compositum, nam vapor ille albus est, igitur si figitur cum aere, dealbat ipsum intus & extra; si vero fugit ab ipso, vertitur in rubeum quod non prodest.

 

Et certe in putrefactione / aeris [L. -] spiritus / uniuntur cum corpore & [L. -] desiccantur / cum [L. in] illo, - / qui [L. quando] quidem nisi desiccentur [L. + cum aere], non apparebunt colores animae, quia putrefactio non est nisi mortificatio humidi cum sicco, nam humidum / totum [L. cum] coagulatur / cum sicco vel [L. -] per siccum. / Vulgus tamen [L. Algor tum] solum humidum putrefacit, sed nostra putrefactio non fit absque humido & sicco [72], eo quod humiditas tantum siccitate continetur, [L. + quamvis autem humidum frigidum naturaliter fugiat ignem, a corpore tamen retinetur, quod] / ut / fugere nequeat; quia non possunt gravia [L. + non] nisi levium consortio superius elevari, nec levia nisi gravium consortio inferius detrudi, & utrumque est operis initium & finis. [L. + Adsit ergo diligens administratio, absit incontinens expectatio, revertatur omnium declaratio & sic eveniet tua desideratio.]

 

{Rege ergo operationem continue, coque sine intermissione, noli festinare, nec ab opere cessare, quia nisi humiditas uteri & calor continuus esset, sperma non maneret, nec foetus perageretur. Nam moriente matre, moritur et foetus propter imminens frigus. Deus ergo illum sanguinem & calorem uteri constituit ad nutriendum foetum usque ad tempus nativitatis; sic oportet te continuo calore opus regere usque ad albedinem, nam in albo tantum colore spiritus uniuntur cum corpore, ut [L. quod] fugere non possint.

 

Quare incipit tunc vivere, nec sibi nocent alieni flatus, / nisi decreveris [L. ne deterius] ad rube/um [L. -dinem + possit] procedere. [L. + Nota hic intime de nutritura per ignem suavem valde, circa quod sit calor ignis sicut ovorum sub ventre gallinarum] Balneum igitur intensi caloris perire facit, frigidum vero fugat, sed temperatum fovet & conservat.} 

 

Idcirco oportet suaviter regere, sicut [L. + pro] ovorum exclusione, quousque totum fuerit album; quare praecipitur dealbare Latonem, & libros rumpere [73], ne corda rumpantur.

 

Terra / quippe [L. autem] cum aqua putrescit & mundatur, / quoniam [L. quae] cum desiccata fuerit, nigredo recedit, & dealbatur. Tunc peribit tenebrosum mulieris dominium, tunc vir ascendens super mulierem aufert / illi [L. ipse] regnum; tunc fumus penetrabit in corpus, & spiritus constringetur in sicc/um [L. -o]; tunc cessabit nigrum / colore deformatum [L. corrumpens deformativum], & fiet album, lucidum, clarum.

 

Quia [L. + sicut] calor agens in humido generat primo nigredinem, sic agens in sicco generat albedinem, & in albo citrinitatem; exemplum sit in ligno accenso, cum faciunt [L. + eum] carbonem, - sic & lapidis nostri substantia primo, quo magis coquitur, eo [L. + &] magis solvitur & denigratur; secundo, quo magis / coquitur, eo magis exiccatur & [L. desiccatur eo & magis] dealbatur; tertio, quo magis coquitur, tanto magis rubificatur, quousque perficiatur. 

 

Res ergo cuius caput est rubeum, pedes albi, oculi vero nigri, est magisterium.

 

 

 

CAPUT XVII  [Leyden  p. 77, l. 3]

 

// Quatuor tamen sunt colores principales in opere apparentes, scilicet [74] niger, albus, citrinus & rubeus. Et omnia aeris nomina ex his quatuor coloribus, in corpore suo apparentibus, dicta sunt, qui quidem omnes ex aceto sibi imposito eveniunt. Praedictis autem coloribus apparentibus, oportet unumquemque eorum 40 diebus coqui, & aqua tota consumpta leniter desiccari, quousque albedo appareat. [paragraph miss. in L., but not in G.]

 

Quod autem sit necessarium opus primo denigrari, probatur per hoc, quod generatio non fit nisi per corruptionem alterius. Et corruptio non fit nisi per putrefactionem, & calorem in humido agentem, & calor agens in humido efficit primo nigredinem; quare licet quod principium operis nostri est caput corvi. Similiter ipsum putrefieri est necessarium, quia nihil fuit umquam natum, nec crescens, nec animatum nisi / post putredinem [L. primo in putredinem abierit.] Si enim putridum non fuerit, fundi non poterit, neque solvetur, - si vero solutum non fuerit, ad nihilum redigetur!

 

[L. + Liquet ergo quod necessarius est nobis putrefactio ad omnem generationem.] Nostra tamen putrefactio non est sordida nec inmunda, sed est commixtio terrae cum aqua, & aquae cum terra per minima, donec [75] totum fiat unum corpus, - coque ergo masculum & uxorem simul, quousque utrumque coaguletur in siccum, - quia nisi fuerit siccum, colores diversi minime apparebunt, eo quod semper erit nigrum, dum humidum dominatur: ideo / os [L. orificium] vasis diligenter claud/atur & [L. -ens] coque ad ignem donec totum vertatur deorsum.

 

Tunc [L. + fit] draco alas suas come/dit [L. -ens,] & [L. + tunc] diversos emittit colores. Multis siquidem diversisque vicibus / mutabitur [L. movebitur] de colore in colorem donec ad firmiam deveniat albedinem, - nam omnes mundi colores apparebunt, cum denigrans humiditas fuerit exsiccata [L. desicc.], - verum de illis coloribus non cures, quoniam non sunt veri colores, nam pluries citrinescit & rubescit, pluriesque desiccatur & liquescit ante veram albedinem; / sed [L. -] spiritus [L. tamen] non figitur cum corpore nisi in albo colore. Quare liquet quod dealbatio est semper expectanda, cum ipsa sit totius operis complementum; neque etiam variatur postea in colorem verum, [L. + praeter-]quam in rubeum.

 

In unoquoque igitur gradu inspicias qualiter aqua congelat se ipsam, & quomodo & [76] colore in colorem mutatur compositum, - quia si nescienter regatur, suorum colorum nihil videbitur, & sic saepissime / cassum [L. -] deflebis laborem [L. + tuum], eo quod minime scire poteris, in quo gradu moderandus / est [L. sit] ignis, [L. + qui sciri nequit] nisi per colores in opere apparentes. Colores itaque te docebunt quid facias de igne, - ipsi namque ostendunt quoto tempore, & quando ignis primus, secundus, & tertius est faciendus; unde si diligens fueris / administrator [L. -], colores te docebunt quid fieri oporteat. [L. + Nota igitur bene de igne & suis proportionibus in suis gradibus, quia semper ignis in solutione ...]

 

Nam omni tempore in solutione & coagulatione erit ignis lenis, in sublimatione mediocris, & in rubificatione fortis. Verum/tamen [L. -] quanto magis variantur colores, tanto magis continuandus est / ignis lenis / in dealbando, [L. -] donec ad metam deveniat albedinis, - nam / ante [L. ad] album non mittimus ignem multum, eo quod ipsum est frigidum, crudum & semicoctum, / & ideo albedinis vices sunt ipsius mulieris. [L. -]

 

Sit igitur ignis lenis in dealbando, / donec [L. ut] figatur vapor cum suo / compare [L. corpore,] - / alias si accenderis [L. alioqui si intenderis] ignem ante terminum, fit rubeum quod non prodest, eo quod rubeum ex multo [77] albo & purissimo nigro cum calore magno est compositum, // unde Versus:

 

Haec rubens vena candentis fontis amoena

Roris adhuc plena fiat sub Sole serena,

Leniter fervescat donec siccata quiescat,

Inde candescat, & candida tota nitescat:

Candida tunc venas faciens candore serenas

Mysteriis plenas candentes pandit arenas  [miss. in L.]

 

Ergo si ignem bene mensuraveris, operationem/que [L. parce] rexeris, ad colorem album [L. + primo] devenies. Et cum fuerit album, tunc / ignis fiat intensior [L. ignem accendes fortiorem] / & etiam intendetur albedo. [L. -] Facto [L. Affecto] autem / supra [L. super] ipsum / & subtus [L. subtus & supra] calore sicco per spatium dierum aliquot, /  [L. + ut] totum figetur deorsum, & nihil [L. + exaltationis] spiritus ascendet superius, quod est signum perfectae fixationis, // unde Versus:

 

Ignem qui spernit non ad sublimia tendit,

Et si quid videas paulatim tendere sursum

Haec ergo repetenda monet decoctio rerum,

Tempora cocturae tria sunt septena dierum,

Sicut solvuntur species & concipiuntur,

Sic fit summa rei congestio materiei.

Ex hac mixtura surgit coitus genitura,

Accensos ignes comburit fortior ignis; [78]

Igne superposito facias descendere rursum

Donec praetereat cocturam meta dierum

In quibus unitur contraria vis specierum,

Quae sic accedunt nec dissociata recedunt,

Et res certa spei sequitur candor seriei

Cuius natura dat in omnibus omnia pura.  [miss. in L.]

 

Tunc fugiens non [L. a-]volabit a non fugiente, quamvis sit ignis aestuans, quia magnesia cum dealbatur, spiritus fugere non permittit, nec aeris umbram apparere [L. + non urentis], nam ipsum est sulphur fixum album, quod omne corpus ting/ens [L. -it &] perficit, & in verum argentum convertit.

 

/ Quare dicit philosophus: {[L. Unde] si fuerit argentum vivum purum, coagulabit illud vis [L. + istius] sulphuris albi / non urentis [L. -] in argentum}, & illud est res optima quam recipere possunt operantes Alchemiam, ut converta/nt [L. -t] illud in argentum; quia natura tunc continet naturam, & vero matrimonio / convertuntur [L. copulantur] ad invicem.

 

Verum/tamen [L. -] non est nisi una sola natura, quae in unoquoque gradu suarum operationum in aliam vertitur naturam, eo quod natura naturam laetatur, natura naturam superat, & natura naturam continet, docens ipsam [79] praeliari contra ignem; nec sunt / tamen diversae naturae vel plures [L. tunc diversae ut prius,] verum est una natura tantum habens in se natura/m [L. -s] & res omnes, quibus sibi sufficit, / idcirco [L. ideo] uno ordine opus incipitur & finitur.

 

Duplex tamen est modus compositionis, quia una est humida, altera vero sicca; cum autem coquuntur, fiunt unum, / sic ut neutrum dimittat reliquum [L. + G. & unum non dimittit alterum], {& bene quidem, quia humidum faciliter impressionem recipit & faciliter dimittit, siccum vero graviter impressionem [L. re-] sus/cipit, & graviter / remittit [L. dimittit]; ideo cum humidum & siccum [L. + con-]temperaverunt se ad invicem,} adipisc/itur [L. -et] siccum ab humido facilem impressionem, & acquirit humidum a sicco, ut firmiter retineat impressionem, & omnem sustineat ignem.

 

Unde propter humidum prohibetur siccum a sua separatione, & propter siccum prohibetur humidum a sua fluxibilitate. Exemplum huius est opus figuli, qui ligans terram cum aqua coquit ad ignem ut unum non dimittat alterum, sic facito [L. + et] magisterium [L.+ nostrum], disponens / solam [L. substantiam] terram [L. terream] per humiditatem & caliditatem, [80] donec conveniant & coniungantur, & non discrepent, nec dividantur. [L. + Nota ergo de duabus virtutibus operativis de aqua, scilicet & igne in quibus completur opus.] Tunc [L. + ergo] adiunge eis duas virtutes operativas, aquam [L. + videlicet] & ignem, & complebitur magisterium; quia si / permiscueris [L. permiseris, G. ut Geismr.]] aquam solam, dealbabit, / si vero [L. & si]  adiunxeris ignem, rubificabit.  

 

Nam [L. Nota etiam bene quod] album completur [L. + in] tribus rotis, in quibus non est ignis, rubeum autem quatuor / rotatur rotis [L. in quibus ignis minime differri potest; (album igitur .. repitition)] & hoc quidem elixir quod tingit tinctura sua, submergitur [L. coniungitur] oleo suo, & figitur calce sua; & oleum est coniungens & aggregans inter calcem & aquam; & aqua est deferens tincturam super calcem suam, & quando figitur calx, figetur & aqua cum ea propter vehementiam commixtionis; // & tunc corpus est causa retinendi aquam, aqua conservandi oleum ut non accendatur super ignem, & oleum est causa tenendi tincturam, & tinctura est causa faciendi apparere colores, & color est causa demonstrandi albedinem, & albedo est causa retinendi omne volatile a fuga, nam corpus, cum dealbatum fuerit, spiritum fugere non permittit, nec nigredinem ulterius apparere. [L. 2nd part shifted below>]

 

Anima / autem [L. -] est vinculum spiritus, sicut corpus [81] est vinculum animae, nec est hoc vinculum sicut naturae vinculum, sed velut compositum: quia compositio naturae est per / ingressionem L. [ingressum] contrariorum, & compositio nostra est per fixationem compositorum, [L. from above > tunc corpus est causa retinendi aquam ..... nigredinem ulterius apparere.] / Et qui non liquefacit corpus cum spiritu, ut fiat aqua una impalpabilis & postea coagulat super ignem lenem [L. Qui igitur non liquefacit & coagulat,] multipliciter errat! 

 

Quare denigra terram separando eius animam, postea / vertet [L. fac reverti] aquam super terram / per se, paulatim [L. -] dealbando / & siccando [L. -] totum, & habes magisterium. Nam qui terram denigrat, & album igne dissolvit & coagulat, donec fuerit in colore, sicut gladius denudatus, a tenebris liberabitur; & qui dealbatione completa / ei [L. -] animam inducit, totumque postquam liquefactum fuerit, in rapido igne figit, felix dici merebitur, & supra mundi circulos exaltari. 

 

 

 

CAPUT XVIII  [Leyden p. 81,   l. 15]

 

Iam didicisti, charissime, album opus facere, nunc / quoque oportet ut scias rubeum perficere [L. ergo rubeum facere scire te oportet], / verumtamen nisi [L. nisi tamen] dealbaveris, [82] verum rubeum facere nequibis, quia nemo potest devenire de primo ad tertium nisi / per [L. prius fuerit in] secundum; sic non poteris / accedere [L. devenire] de nigro ad citrinum nisi per album, eo quod citrinum ex multo albo & paucissimo nigro est compositum.

 

/ Dealba ergo nigrum, & rubifica album & habes magisterium. [L. -] Quoniam sicut annus dividitur in quatuor tempora, sic & nostrum opus benedictum. Primum est hiems, humidum & frigidum, / pluviosum [L. -]; secundum est *ver / frigidum [L. -] & siccum floridum; tertium est aestas / calidum & siccum, rubicundum [L. tempus calidum;] quartum est autumnus, tempus / colligendi fructus [L. fructuum.] (*miss. in Geismaria due to error)

 

Hac dispositione tingentes rege naturas, donec / maturatae [L. naturae] fructum adferant ad libitum. Verum hiems iam transiit, imber abiit, & nox recessit; [L. + dies autem appropinquavit,] nam flores apparuerunt in terra nostra tempore veris, sed super rosam albam / Solem [Geism. solum] stantes / quievimus [L. quaerimus], quoniam ipsa [L. + tantum] sortitur effectum corpora quaeque aegra in verum convertendi argentum. 

 

Cum igitur videris albedinem illam apparentem [L. + et in omnibus supereminentem,] ratus esto quod rubor in illa [L. + albedine] occultus est, & tunc non oportet illam albedinem [83] extrahere, / sed [L. verum] coquere quousque / totum [L. -] fiat rubeum; // & quo magis est rubeum magis valet, quoniam abundantius tingit; sic quod magis est coctum, magis est rubeum, ergo [L. et certe rubeum quo magis est rubeum, eo magis valet, &] quod magis est coctum / [L. + magis est rubeum, ergo quod magis est coctum] magis valet, & sic per consequens quod maxime, / etiam [L. iam] maxime. 

 

Et certe color rubedinis causatur solum ex complemento digestionis; nam sanguis non generatur in homine nisi diligenter coquatur in hepate. Sic de mane, cum / videris [L. nos videmus] urinam nostram albam, scientes nos parum dormivisse, redimus ad lectum; somno autem recepto, completur digestio & urina citrinatur. Sic per solam decoctionem post albedinem devenies ad rubedinem, errare siquidem non poteris, si ignem siccum continuaveris super ipsum.

 

{Nonne vides quod sperma non generetur ex sanguine, nisi prius coquatur diligenter in hepate, quousque intensum habeat ruborem, & nisi ita fieret, nihil ex illo generatur spermate. Similiter & aes nostrum album nisi diligenter coquatur, non rubificatur. Et certe solus calor hepatis rubificat chylum, & solus calor ignis [84] accensus rubificat sulphur album; nam prima digestio stomachi omnia dealbat, secunda vero hepatis omnia rubificat, quia in solo hepate viget calor, sicut in stomacho viget siccitas.}

 

Igne ergo sicco & calcinatione sicca decoque siccum, donec / rubeat [L. fiat] ut cinabrium [L. + id est purpureum], cui de caetero nequaquam impones aquam, nec aliam rem, quousque ad / complementum [L. completum] decoquatur rubeum. Nam tempore aestatis & fructuum, [L. + in-]undatio pluviarum corrumpit magisterium. Quare sicco igne absque timore ipsum comburere oportet, donec rubicundissimo vestiatur colore.

 

Noli ergo / ab opere [L. -] cessare, quamvis rubor aliquantulum / differat [L. tardaverit] apparere, - nam igne augmentato post albedinem, ex primis coloribus habebis rubedinem; medi/us [L. -o]  tamen [L. + tempore] inter illos colores apparebit citrinu/s [L. -m], sed ille color non est stabilis, quia post illum rubeu/s [L. -m] non moratur venire, quo [L. +e-]veniente, certus esto opus tuum esse completum, - quoniam / tunc mulier conversa est in masculum, [habebit tunc convertere mulierem in masculum] & omne incompletum in / Solificum [L. Solem] verum.

 

Quare dicit philosophus: "Si fuerit sulphur mundum, [85] optimum, cum rubore clarum, / & fuerit in eo vis [L. in se habens vim] igneitatis simplicis non urentis, / erit [L. illud est] res optima, quam recipere possunt / Alchymistae [L. operantes alchimiam,] ut / ex [L. cum] ea faciant aurum." [L. + Hoc enim argentum vivum omne corpus imperfectum convertit in aurum, quare] / Ex / his manifeste liquet, quod istud solum est verum nostrum sulphur album & rubeum quod quaerimus, quo / corpus quodlibet [L. in quodlibet corpore] tingimus in verissimum / aurum & [L. -] argentum melius quam quod de minera produc/itur [L. -tum], / secundum quod Elixir album vel rubeum fuerit praeparatum. [L. -]

 

 

CAPUT  XIX  [Leyden p. 83,  l. 22]

 

Cum ergo duxeris unamquamque speciem ex partibus operis, sicut ostendimus ea dirigere, tunc reduc spiritus ad illud & sublima totum, quia sublimabitur lucidum clarum, impermixtibile elementis. 

 

Et illud quidem est, ut accipias partem istius noti lapidis purissimam, & per ingeniosum subtilem modum coniung/as [L. -e] per minima, & levetur totum. Quod si non eveniat, addatur ei non fixae partis quantitas, ut summa volatilis [86] superet summam fixi, quousque ad elevationem istius sufficiat.

 

Nam vidimus in eis, quibus usi sumus experientiae modis, quod quae cum aqua [L. + commiscentur & vehementer] permiscentur, si summa volatilis vincit summam fixi, quod fixum volabit cum ea // & si non vincet, figetur cum ea. Spiritus namque portabit ad superiora quicquid sibi coniunctum fuerit. Ergo citius portabit quod est omnino de natura eius, - hanc tamen sublimationem cum calore sicco oportebit facere. [L. -]

 

/ Et [L. Igitur] cum elevatum fuerit, / reiteretur istius [L. revertetur illius] sublimatio, / vice post vicem, [L. -] quousque per hanc sublimation/em [L. -is] / & eius [L. -] reiterationem fig/atur [L. etur] totum. Cum autem fixum fuerit, cum /eo fixo non fixi parem [L. non fixo, iterato parce] quantitatem post quantitatem combibe per ingenium tibi notum, quousque iterato levetur totum, / ergo [L. igitur] iterato figatur [L. + totum], quousque fusionem praestet facilem / ad modum cerae [L. sicut cera.] 

 

Et haec quidem est medicina stans, tingens, penetrans [L. + & consolidans] & perseverans, cuius una pars convertit mille & ultra partes cuiuscumque corporis in verissimum aurum & argentum, secundum quod Elixir album vel rubeum fuerit praeparatum.  [87]

 

 

CAPUT XX   [p. 84, l. 15]

 

Non ergo dependet bonitas huius multiplicationis nisi ex multiplicata reiteratione sublimationis & fixationis huius medicinae; quoniam quanto huius complementi ordo reiteratur pluries, tanto / etiam [L. et] ipsius exuberantia multiplicatur magis, & augmentatur bonitas perfectionis istius [L. illius] maxime, quousque omne corpus a perfectione diminutum atque etiam argentum vivum mutet in infinitum in Lunificum & Solificum verum.

 

Nam quoties [L. + more solito] sublimaveris medicinam perfectam & solveris, {toties lucraberis omni vice ad proiiciendum unum super mille; ut si primo cecid/it [L. erunt] super mille, secundo cadet super decem millia, tertio super / centena [L. centum] millia, quarto super / millena [L. mille] millia, & quinto super infinitum. Quanto igitur Elixir magis subtiliatur, tanto plus tingit, / atque adeo [L. ideo] in quantum elevaveris tuum opus, in tantum plus valebit, quia abundantius operabitur, & maiorem quantitatem convert/it [L. -et.] 

 

Et hoc [L. + certe] est quod dicit Geber, qui fuit magister magistrorum in nostro [88] magisterio: "Operare / tu [L. -] cum lapide tuo, & [L. + ego operabor] cum / lapide [L. -] meo, & plus valebit [L. + lapis] meus quam tuus, quia si [L. + tu] proieceris unum super mille, ego [L. + unum] proiiciam super 10 millia, & totum erit bonum; si autem tu proieceris [L. + unum] super decem millia, ego proiiciam unum super / millena [L. decies mille] millia; quare plus valet lapis meus quam tuus, quoniam in transmutatione multorum millium transcendit lapidem tuum." 

 

Hoc autem [L. + non] dixit Geber, [L. + nisi] ut nos seduceret quia lapis / eius [L. suus] & noster unus & idem est, sed solvebat totum & sublimabat multoties, ita / ut unum de lapide suo [L. quod unum de opere suo] transcenderit decem de nostro, - & ideo quanto magis sublimatus fuerit, tanto / maiorem [L. magis] convertendi / vim habuerit [L. virtutem habebit], ergo & / qui [L. quod] maxime maximam [L. -e.] Non ergo omittas Elixir tuum subtiliare & in quantum poteris / sublimare [L. alleviare;]} & certe causa suae velocis liquefactionis est suarum partium ab igne subtiliatio finalis. Nam quicquid ex Mercurio in natura propria ad fixionem deductum magis subtiliatur, magis / etiam [L. -] solvitur, & / ideo [L. ita] quod maxime / etiam [L. -] maxime. 

 

Et / haec est causa quod [L. ideo] Elixir completum ad cerae modum [89] citissimam dat fusionem, magis quam aliquod metallorum; ipsum enim / non [L. -] est nisi ex purissima argenti vivi substantia in fixionem deductam, & ex subtilissima materia, mundissima, fixa, quae ab argento vivo sumpsit originem, & ab illo est creata. 

 

/ Et illud [L. id] ideo, quia cum fugitivum sit argentum vivum, de facili absque inflammatione, / alia [L. aliqua] medicina eget, quae subito ante eius fugam illi in profundo adhaereat, & ei per minima coniungatur, illudque inspisset, / ac [L. -] sua fixione [L. + &] a fuga in igne conservet, convertens totum per suum beneficium in momento in / Lunificum & Solificum verum [L. Solem vel Lunam veram,] secundum [L. + illud ad] quod Elixir fuerit praeparatum.

 

{Si ergo facilis non esset fusionis, non funderetur ante Mercurii fugam, / neque [L. nec] retineret ipsum. [L. + Hoc igitur secretum nota:] si autem de / eius [L. sua] non esset natura, non adhaereret illi in profundo / eius, [L. -] neque / gauderet [L. coniungeretur] per minima / permisceri [L. -]; nam argentum vivum in se non recipit, nisi quod suae fuerit naturae; / si fixa non esset medicina, non figeret [L. neque alium eum figet,] & si mundissim/a [L. -um] / & fulgidissima [L. -] non esset, non converteret Mercurium neque caetera corpora in [90] aurum & argentum, quia nihil dat quod non habet, cum non inveniatur in re, quod in ea non fuerit / antea [L. ante.]

 

Quare / [L. -] liquet [L. igitur] medicinam nostram necessario debere esse substantiae subtilissimae & purissimae, adhaerentis argento vivo ex natura sua, & facillimae & tenuissimae liquefactionis / & fixam [L. + ad modum aquae fixae] super ignis pugnam; quia haec / medicina [L. -] ipsum / Mercurium [L. -] coagulabit, & in naturam Solarem & Lunarem convertet.

 

Iam ergo nostram complevimus medicinam in caliditate & frigidate, / in [L. -] humiditate & siccitate aequaliter temperatam; unde quicquid illi apponitur, erit eiusdem complexionis cum eo cui apponitur, ut si aquam illi apposueris, totum solvetur in aquam, si vero ignem, totus erit ignis; & haec est causa quare multiplicari potest medicina in infinitum. Ipsa enim est sicut ignis in ligno [L. Propterea est sicut ignis in lignis], & sicut muscus in aromatibus bonis, eo magis crescens, quo magis [L. + usu] fuerit conculcata [L. -us.] Quare oportet te partem / eius [L. -] relinquere omni tempore, quoniam ditatus est & ab illa, sicut qui habet ignem, ditatus est ab ipso.}

 

[L. + Nota ergo intime de multiplicatione Elixirii:] Multiplicatur autem / Medicina [L. -] sive [91] per solutionem, sive per fermentationem, sed per solutionem tardius, per fermentationem vero citius nostra augmentatur medicina, eo quod soluta non bene / augmentatur [L. operatur] nisi / primum [L. prius] in suo figatur fermento. Abundantius tamen operatur multo medicina soluta / & fermentata, [L. -] quam / solum [L. -] fermentata, quoniam magis / est subtiliata [L. subtilis est,] licet per solam fermentationem possit / etiam [L. -] multiplicari in infinitum.

 

/ Et illud [L. idque] ideo, quia fermentum reducit sibi appositum ad / sui [L. suam] naturam, colorem & saporem per omnem modum; nam confectionem dealbat, combustionem inhibet, tincturam continet / ne fugiat [L. non fugitat,] corpora / vivificat [L. leniat], & se invicem ingredi facit & coniungi, quod finis est operum & sine illo Elixir non peragitur, quemadmodum [L. + nec] pasta / sine [L. absque] fermento / non [L. -] fermentatur.

 

Idcirco cum Elixir sublimando fixaveris, reducas super ipsum / appropriatum spiritum sic ut [L. apparatum corpus &] commisceatur / & [L. ac] liquefiat per secretum naturarum in vase philosophico, - nam cum steterint per moram temporis, vincet fortius illorum, convertens totum in spiritum sibi similem, & ipse, cum potens sit [92] super vinculo, non stat. [L. + Hic nota de desponsatione spiritus cum corpore a quo extrahebatur in principio suo:] Coniunge ergo ipsum, ut generet sibi simile [L. + corpus,] nec coniungas [L. + eum] cum quovis alio, ut convertat ad se, nisi cum eo, cum quo fuit in principio; si feceris hoc, fiet Elixir / etiam illud [L. aliorum id] quod coniunctum fuit. / & illud ideo [L. Ratio autem quare debeat coniungi cum suo simile est,] quia sulphura sulphuribus continentur, & / humiditas [L. humida] simili humiditate, - nam spiritus convertens sulphur[L. -a] in spiritum sibi similem factus est uterque fugiens & spiritus aerei in aera simul scandentes / sese [L. se] diligunt.

 

Videntes igitur philosophi, quod illud non fugiebat cum fugientibus, fugiens factum iteraverunt ad simile corpus non fugiens, & intulerunt in id ipsum, a quo fugere minime poterat, propter propinquam naturae suae convenientiam. [L. + Nota ergo hoc esse verum de ingressione spiritus in corpus.] 

 

Anima certe / suum corpore [L. corpus suum] citius ingreditur quam si in aliud mitteretur, quod si immittere studueris, in vanum labora/bis [L. -veris,] quoniam non / est [erit] communicatio tenebr/arum [L. -ae] & lucis, - ad corpus ergo simile corporibus ex quibus extracta sunt ipsa revert/entur [L. -erunt et peracta sunt] quia [L. + si] tingens & tingendum una tinctura facta sunt.

 

Non putes ergo / quod hoc [L. illud] quod tingit & [L. + non] fugit, veram esse tincturam philosophorum? [93] Quia [L. + autem] sulphura tingunt & non fugiunt, / nisi [L. si] simili argento vivo iuncta sunt sui generis; ideo oportet ipsum admisceri argento vivo albo vel rubeo sui generis & contineri ne fugi/at [L. -ant.] Quare iubemus argentum vivum commiscer/i [L. -e] argento vivo, quousque una munda aqua fiant, ex duobus argentis vivis composita. / Verumtamen in eorundem commixtione [L. verum in coniunctione eorundem] pones parum de opere super multum de corpore, ita / ut [L. quod] habeat potentiam illud convertendi in medicinam, alias totum vertetur in spiritum sibi similem.

 

Si / vero [L. autem] proieceris parum operis super multum corporis, puta unum istius super quatuor alterius, / sine aliqua mora pulveris tui [L. fiet in aliqua mora temporis pulvis, cuius] color erit albus vel rubeus, secundum quod fuerit fermentum super quod proiec/eris [L. -isti.] Et [L. + hic] quidem pulvis est elixir completum / naturae horum, de quibus elixir habet fieri. [L. -]

 

Et [L. + certe] Elixir debet esse pulvis simplex, & / habet fieri [L. -] de melioribus rebus huius / mundi [L. saeculi;] & corpus / & [L. ac] fermentum, quod ibi [L. sibi] misces, debet esse pulvis subtilis / solutus. [L. - ; + Nota hic quod dicit unum de opere super quatuor de corpore, & erit opus simul solutum per se & antequam sunt, iungantur] quia non facies / omnino [L. omnimodam] eorum / mixtiones [L. commixtionem], donec unumquodque solvatur separatim in aquam; eo quod qui [94] desiccat / priusquam imbibat [L. antequam imbuat,] non coniungit per minima, nec omnino subtiliat, / laevius [L. plenius] quippe est separare vinum a terra quam ab aqua. [L. + Nota igitur quod quando corpus solutum fuerit in aqua, quod nunquam disiungitur ab aqua sua.] Sed quando aqua miscetur aquae, tunc aqua recipit aquam / sic ut [L. quae] numquam separ/entur [L. -antur] ab invicem.

 

Ideo, si fueris hydropicus, bibe multum de dicto / potu [L. isto], & sanaberis, / quoniam [L. + Nota de croco & de multiplicatione medicinae;] unaquaeque tinctura / plus in millena parte tingit [L. in millesima parte plus tinget] in liquida quam in sicca substantia, ut patet de croco, cum ponitur in liquoribus, si / enim [L. -] in siccis proiiceretur, parum tingeret, sed si solutus iungatur cum pauco, & [L. + hoc] paucum cum / magno [L. multo] tingit in infinitum.

 

 

CAPUT XXI  [Leyden p. 89,  l. 20]

 

Sic ergo facies proiectionem: Primo multiplica decem in decem, & erunt centum, & centum in centum, / & erunt mille, & mille in mille [L. -] // [[end of ref to German manuscript CPG 467]] & erunt decem millia [L. millia decem], & decem millia in decem millia, & erunt centum millia, / & centum millia in centum millia, & erunt mille millia, [L. -] & mille millia in mille millia, & erit numerus innumerabilis, - hoc est dicere: / Primo [L. -] pone unum super decem, & unum istorum [95] super centum, / & erunt decem millia [L. & unum eorum super mille] & [L. + sic] de caeteris similiter. 

 

Iterum secundum alium philosophum: Pone partem unam super decem metalli praeparati, & huius unam partem super centum, & convertetur conversione fixa, atque durabili, si Deus voluerit. Si autem una vice & prima pones unam partem super mille partes, timendum esset, ne prae nimio calore consumeretur & exhalaret, antequam penetrasset & confectum esset, - cum autem ponis unam super decem, cito penetrat & miscetur, unde non est necesse fortificare ignem neque continuare, sed cito debet deponi, cum autem infrigidatum est, iam illud se tenet cum illo, & adhaeret ei propter convenientiam naturae, - quare si dehinc partem unam super centum proiicias, retinetur substantia lapidis ab eo cui mixtum est, adhaerens ei, donec totum transmutaverit.

 

Cum oleis ergo misce argentum vivum praeparatum, non quod sit materia omnium metallorum, sicut quidam affirmant, & multi putant, sed quod per frigiditatem teneat medicinam super ignem donec misceatur, ne exhalet, - custodi [96] ergo illud, & eris fortunatus in terra. Causa autem eorum omnium est triplex, bonitas, necessitas & perfectio: Bonitas [L. + causa] ut [L. + perfectius &] abundantius tingat, ut [L. + in] melius perficiat, / ut plura [L. & plurima] convertat; necessi/tas [L. -tatis causa] ut melius coloretur, / ut sibi simile generetur, [L. -] ut melius figatur; / perfectio quia Medicina perfecta habet convertere metallum imperfectum in perfectissimum aurum & argentum [L. ut sibi simile generet aurum vel argentum.]

 

Numerus autem perfect/ionis [L. -us] est denarius, centenarius & / millenarius [L. millenus.]  Ideo de primo ad ultimum facies proiectionem, nam si ita parvus simpliciter dimicaret contra ita magnum, superaretur ab eo propter sui paucitatem. [L. + Nota in sequenti de fundamentis medicinae:] / Verum [L. -] omnia medicinae [L. + nostrae] fundamenta sunt multum subtilianda & tingenda, quia quanto plus / subtiliatur Elixir, & tingitur [L. subtiliantur, tanto plus Elixir tingitur,] tanto[L. -que] abundantius operatur, ergo & quod maxime, maxime.

 

Ideo ad solutionem pone solutionem, & solut/o [L. -ioni] immitte desiccationem [L. defunctionem] & pone/ [L. -s] totum ad ignem, custodi fumum, praecavens ne fugiat aliquid ex illo. Regimen autem totum est in in temperie ignis, itaque morare prope vas, & intuere mira, quomodo movebitur de colore in colorem [97] in minus quam in hora diei, quousque perveniat ad metam albedinis / & rubedinis [L. vel ialoris, id est citrinitas,] quoniam citissime liquefiet in igne & congelabitur in aere; quia fumus, cum senserit ignem, penetrabit in corpus, & spiritus constringetur in sicc/um [L. -o], eritque corpus unum, fixum, clarum, album vel rubeum, secundum quod fuerit medicina & fermentum.

 

Tunc / depone ab igne, dimittens totum [L. de igne deme dimittens] refrigerari, quia / cadet [L. -] unum ipsius pondus [L. + proiectum] super mille / millia, & amplius [L. -] cuiusvis corporis, / convertens totum [L. imperfecti habet illud convertere] in optimum aurum / & [L. vel] argentum, secundum quod Elixir fuerit / praeparatum [L. proiectum.] 

 

Verum/tamen [L. -] medicina alba album exigit fermentum, sicut rubea rubeum, quia in opere rubeo nihil intrabit nisi rubeum, sicut in [L. + opere] albo nihil [L. + intrabit] nisi album. Ideo quod facis in albo, fac et in rubeo, quia una & eadem est praeparatio amborum, sed complificans tincturarum & spirituum est / ipsorum [L. illorum] fermentum, - / quare [L. hinc] liquet quod qui argentum vivum album, ignem patiens, argento mero, id est puro, non coniungit, nullam elegit viam ad albedinem; qui vero argentum vivum rubeum, ignem sustinens, [98] non coniungit auro mero, id est puro, nullam viam elegit ad rubedinem.

 

Non ergo fatiget corpus suum in his, ad quae non poterit pervenire, quia nec sibi, nec alteri, nec mundo proderit, donec motor in sublimi naturae mobili quieverit in incorruptum quasi non corruptum. 

 

 

CAPUT XXII  [Leyden  p. 91 infra]

 

[L. + Nunc totius operis recapitulationem subnectimus:] / Verumtamen quia nimius [L. quia igitur nimius] sermo intellectum [L. + mentis] obruit & errores augmentat, ideo sub brevitate sermonis totum huius operis complementum narrabimus: & est ut sumatur lapis sufficienter notus, & cum operis instantia assiduetur super ipsum perfectio sublimationis, ut / primo [L. -] mundetur [L. + per hoc intime] & subtilietur lapis, donec ad ultimam subtilitatis puritatatem deveniat, / tandem [L. ultimo] volatilis fiat; & hic [L. + quidem] est primus eius administrationis gradus.

 

Ab hinc vero cum fixionis modis figatur, donec in / igne asperitatis [ L. ignis asperitate] quiescat. Sit autem opus Lunae nimis album, opus vero Solis [L. + nimis] rubeum, quia album est opus hiemis, & rubeum aestatis; ideo maiori partium sublimatione indiget, per modos proprios [99] in maiori decoctione digestos, donec rubicundissimum assumat colorem; & in hoc uno meta perfectionis secundi gradus consistit.

 

Sed in tertio gradu est totius operis complementum, & est ut iam fixum lapidem cum modis sublimationis volatilem facias / cum non fixo, [L. -] & volatilem fixum, & fixum / iterato [L. -] solutum & / volatilem, & iterato volatilem fixum [L. solutum iterato fixum,] quousque fluat / & liquefiat [L. -] & alteret in complemento Solifico /& [L. vel]  Lunifico certo; [L. + quoniam] ex reiteratione / igitur [L. -] praeparationis huius tertii gradus / medicinae [in medicinam] resultat / bonitas & [L. -] alterationis [L. + ac bonitatis] multiplicatio, ut unumquodque imperfectorum corporum convertat in infinitum, in Solem / & [vel] Lunam veram.

 

Praeterea etiam virtutem habet efficacem omnem sanandi infirmitatem super omnes alias medicinas; nam laetificat animum, virtutem augmentat, conservat iuventutem & renovat senectutem, quoniam non permittit sanguinem putrefieri, neque phlegma dominari, neque choleram aduri, nec melancholiam superexaltari; imo sanguinem supra modum multiplicat, contenta in [100] in spiritualibus purgat, & omnia corporis membra conservat, & generaliter tam calidas quam frigidas infirmitates citissime curat prae omnibus medicinis.

 

Quoniam si aegritudo fuerit unius mensis, eam uno die sanat; & si unius anni, sanat diebus duodecim; si vero antiquior & multi temporis, sanabit uno mense, & omnes malos humores expellet, bonosque inducet; confert et amorem illorum quibus offertur, deferentibus securitatem, audaciam & [L. + in palatiis] victoriam. In hoc completur secretum secretorum naturae maximum, quod est super omne huius mundi pretiosum pretiosissimum. [L. + Explicit Rosarium vere aureum.]